Σκιώδη Παραλειπόμενα

του
Κώστα Βουλαζέρη

Αρχείο | RSS Feed

Αναζήτηση Μυστηριακές ΟντότητεςΠαλιά Ελληνικά Εξώφυλλα

Τυχαία

Μια στιγμή...
4 / 8 / 2019

Αυτό ίσως θα έπρεπε να είναι κανονικό άρθρο, όχι ένα απλό blog post, και ίσως να γίνει κάποια στιγμή στο μέλλον. Αλλά, για την ώρα....

Ίσως να έχεις ακούσει ότι το επιτίθομαι είναι λάθος, ότι το σωστό είναι το επιτίθεμαι.

Αυτό είναι το λάθος. Και τα δύο ρήματα είναι σωστά. Απλά το επιτίθεμαι θεωρείται “επισήμως” σωστό, γι’αυτό και ακούγεται ότι είναι και αντικειμενικά σωστό. Η βασική του διαφορά από το επιτίθομαι είναι ότι το επιτίθεμαι είναι αρχαία ελληνική λέξη. Είναι η καθαρή αρχαία ελληνική λέξη: επί + τίθεμαι. Και από αυτή την άποψη, ναι, είναι σωστότερο, γιατί το επιτίθομαι είναι, ουσιαστικά, παραφθορά.

Ή εξέλιξη.

Σκέψου μόνο πόσες αρχαιοελληνικές λέξεις χρησιμοποιούνται σήμερα εξελιγμένες, διαφοροποιημένες, σύγχρονες. Οι λέξεις αλλάζουν, δεν μένουν ίδιες μέσα στους αιώνες.

Το επιτίθεμαι έχει τραγικά προβλήματα ως λέξη στη νέα ελληνική γλώσσα, ειδικά στους παρελθοντικούς ρηματικούς τύπους – δηλαδή, στους τύπους που χρησιμοποιούνται περισσότερο στη λογοτεχνία και με ενδιαφέρουν εμένα προσωπικά. Μιλάμε για χρόνους όπως Παρατατικός και Αόριστος.

Ας πούμε πως θες να γράψεις ότι μια ομάδα βαρβάρων ορμούσε σε κάτι αυτοκρατορικούς στρατιώτες. Πώς θα το γράψεις χρησιμοποιώντας το επιτίθεμαι; Θα γράψεις Οι βάρβαροι επετίθεντο στους αυτοκρατορικούς στρατιώτες;

Είναι δυνατόν; Είναι σωστό; Τυπικά, ναι, είναι σωστό. Και, εντάξει, μπορείς να το γράψεις αν επιμένεις. Δεν είναι και τελείως ξένο προς τη σύγχρονη γλώσσα. Αλλά ξενίζει. Ακούγεται παράξενο μέσα σε ένα κείμενο που όλα τα άλλα είναι γραμμένα με σύγχρονο τρόπο. Το επετίθεντο (ρηματικός τύπος του επιτίθεμαι) παραείναι αρχαϊκό για σημερινή χρήση.

Τι να κάνεις, λοιπόν; Να χρησιμοποιήσεις κάποιο άλλο ρήμα στη θέση του; Να γράψεις την πρόταση κάπως αλλιώς; Κι άμα δεν θέλεις; Αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις το επιτίθεμαι και όχι κάποιο άλλο ρήμα;

Θα κάνεις εκείνο που είναι λογικό να κάνεις. Θα γράψεις Οι βάρβαροι επιτίθονταν στους αυτοκρατορικούς στρατιώτες.

Εξάλλου, οποιοσδήποτε ομιλητής της νέας ελληνικής γλώσσας επιτίθονταν θα έλεγε (ρηματικός τύπος του επιτίθομαι). Δεν υπάρχει περίπτωση να έλεγε επετίθεντο εκτός αν ήταν κανένας περίεργος ακαδημαϊκός πωρωμένος με τους αρχαϊκούς ρηματικούς τύπους. Και μαγκιά του αν είναι τέτοιος. Αλλά η γλώσσα εξελίσσεται· δεν μένει στο 1.500 π.Χ.

Φαντάσου να έβαζες έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα που δεν είναι ακαδημαϊκός ή “γραμματιζούμενος” να λέει: “Εμείς ποτέ δεν θα επιτιθέμεθα σε ανθρώπους του Κράτους.” Μπορείς να το γράψεις, αλλά είναι ακραίο. Γιατί σχεδόν κανένας σύγχρονος άνθρωπος δεν μιλά έτσι. Συνήθως θα έλεγε “Εμείς ποτέ δεν θα επιτιθόμασταν σε ανθρώπους του Κράτους.”

Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιες άλλες περιπτώσεις, λιγότερο ακραίες. Όπως επετέθην ή επιτέθηκα. Μπορείς να δεις κάτι γραμμένο όπως: Οι αναρχικοί επετέθησαν στους αστυνομικούς· ή: Οι αναρχικοί επιτέθηκαν στους αστυνομικούς. Και τα δύο ακούγονται εντάξει, πάνω-κάτω, στα νέα ελληνικά, αν και εγώ προσωπικά θα προτιμούσα πάντα το επιτέθηκαν.

Το θέμα είναι πως και το επιτίθεμαι και το επιτίθομαι είναι εξίσου σωστά· απλά το ένα αποτελεί γλωσσική εξέλιξη του άλλου. Και το πρώτο παρουσιάζει κάποια τραγικά προβλήματα στη σύγχρονη χρήση, ειδικά στους παρελθοντικούς του χρόνους.

(Επίσης, αυτό εδώ το άρθρο – όχι δικό μου – έχει κάποιους ενδιαφέροντες σχολιασμούς για το θέμα.)

 

Update 26/5/2020

Επειδή βλέπω ότι αυτό το post έχει ακόμα αρκετή κίνηση, παραπέμπω και στο άρθρο που έγραψα πρόσφατα για το επιτίθεμαι.

 

 

Επίσης . . .

Περί Γραφής: Και Περί Πλοκής


Το μυθιστόρημα με, και χωρίς, πλοκή

Εκείνο που συνήθως ακούς για τα μυθιστορήματα – ή για τις ταινίες, ή για οποιοδήποτε αφηγηματικό έργο – αλλά κυρίως για τα μυθιστορήματα – είναι ότι έχουν πλοκή. Η πλοκή είναι μια σειρά από γεγονότα μέσα στην αφήγηση τα οποία ξεκινούν από την αρχή της ιστορίας και συνεχίζονται, το ένα κατόπιν του άλλου, με τέτοιο τρόπο ώστε να φτάνουμε σε μια κατάληξη που βγάζει κάποιο νόημα βάσει του πώς είναι δομημένη η ιστορία.

Για παράδειγμα, αν γράφεις ένα παραμύθι όπου ένας ιππότης ξεκινά να σώσει μια πριγκίπισσα από έναν δράκο, περιμένεις ότι στο τέλος ο ιππότης ή θα σώσει την πριγκίπισσα από τον δράκο ή (πολύ πιο απίθανο) θα σκοτωθεί από τον δράκο. Από την αρχή ώς το τέλος, όμως, θα υπάρξουν κάποια γεγονότα που θα είναι το ταξίδι του ιππότη προς τον δράκο. Αυτή είναι η πλοκή. Τα γεγονότα αυτά οδηγούν, το ένα μετά το άλλο, τον ιππότη προς τον δράκο – είτε ως εμπόδια που πρέπει να υπερβεί είτε ως συναπαντήματα που τον βοηθούν να φτάσει στον προορισμό του – και το φινάλε περιμένουμε να είναι η συνάντηση με τον δράκο, και με την πριγκίπισσα.

Σίγουρα, δεν περιμένουμε ότι ο ιππότης, καθώς ταξιδεύει, θα πέσει από το άλογό του, θα κατρακυλήσει σ’ένα γκρεμό, θα σπάσει το κεφάλι του, και θα σκοτωθεί.

[Συνέχισε να διαβάζεις]

 

Επιλογές Μαρτίου (19/3)


>| Ένα Μπαούλο γεμάτο παλιά ελληνικά κόμιξ (pdf) & Ιστορίες με παράξενες και μαγικές γραφομηχανές & Πρόβλεψη από το 1963 για τα κινητά & Η πριγκίπισσα που δολοφονήθηκε από κουνούπι & Τεράστια συλλογή με street art του Banksy & Μάθε να ζωγραφίζεις μια ψυχεδελική οφθαλμαπάτη & Ένα μαγευτικό εργοστάσιο ηλιακής ενέργειας & Valentine Hugo (σουρεαλιστική τέχνη) & Retro-Forteana (blog για τα παράξενα του παρελθόντος) & Laurence Schwinger (φανταστική τέχνη) & Άρθουρ Μάχεν & Stephen Fabian (μακάβρια ζωγραφική βασισμένη στον Lovecraft) & Το Dune του Jodorowsky & Ο Μιχαήλ Άγγελος της δερματοστιξίας στη Βικτοριανή Εποχή & Συνέντευξη του Frank Herbert (Dune) από το 1969 & Fletcher Hanks (1939-1941), outsider comic book artist & Spencer Hansen (τρελή τέχνη) |<

 

Ψυχολογώντας τον Συγγραφέα


Τι «δείχνει» αυτό, ή εκείνο, ή το άλλο, από το βιβλίο του;

Ίσως αυτό να είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στις μέρες μας: το να προσπαθούμε να ψυχολογήσουμε τον συγγραφέα (παλιότερο ή σύγχρονο) από αυτά που έχει γράψει. Το να προσπαθούμε να καταλάβουμε κάτι γι’αυτόν, για την προσωπικότητά του, για τη ζωή του, για τα βίτσια του – για το οτιδήποτε δεν θα έπρεπε κανονικά να μας ενδιαφέρει, γιατί μπορεί και να ήταν προσωπικό δεδομένο, ουσιαστικά.

Πολύ συχνά πέφτουμε έξω. Κάνουμε τραγικά λάθη. Τραγελαφικά, ορισμένες φορές.

Διότι η αλήθεια είναι ότι δεν είναι καθόλου εύκολο να ψυχολογήσεις τον συγγραφέα από αυτά που γράφει. Ειδικά τον συγγραφέα λογοτεχνίας. Δεν αναφέρομαι σε αρθρογράφους, δημοσιογράφους, δοκιμιογράφους, και λοιπούς. Μιλάω μόνο για λογοτέχνες. Δεν είναι καθόλου εύκολο να τους ψυχολογήσεις από τα γραφόμενά τους, να καταλάβεις πράγματα γι’αυτούς.

Μα, είναι δυνατόν; Από όσα γράφει ο άλλος δεν φαίνεται κάτι για εκείνον;

[Συνέχισε να διαβάζεις]