Όπως ίσως θα έχετε προσέξει, στα τελευταία βιβλία που έχω δημοσιεύσει – αυτά της Αναζήτησης του Οφιομαχητή – δεν προσφέρω μορφή mobi (ενώ στα παλιότερα βιβλία του Θρυμματισμένου Σύμπαντος πρόσφερα). Ο λόγος γι’αυτό είναι ότι πλέον δεν νομίζω πως υπάρχουν και πολλές συσκευές που διαβάζουν μόνο mobi αλλά όχι epub· και μου φαίνεται πως το mobi γενικά δεν πολυχρησιμοποιείται πια. Το epub έχει εξελιχτεί ως μια αρκετά universal μορφή εύκαμπτου ηλεκτρονικού βιβλίου, όπως το pdf είναι η βασική μορφή σταθερού – μη εύκαμπτου – ηλεκτρονικού βιβλίου.
Υπάρχουν πολλές και διάφορες μορφές για ebooks οι οποίες είναι άλλες πιο σπάνιες, άλλες λιγότερο σπάνιες. Προφανώς, δεν μπορώ να τις προσφέρω όλες. Προσφέρω, όμως, πάντα ένα αρχείο html. Αυτό το αρχείο δεν είναι για να το διαβάσει κανείς ως ebook (αν και, βέβαια, μπορεί). Εκτός των άλλων, αν παρατηρήσετε, τα χωρίσματα ανάμεσα στα κεφάλαια είναι πολύ μικρά· αν ήθελα να το φτιάξω ως «κανονικό» βιβλίο, λογικά θα άφηνα μεγαλύτερα κενά για να φαίνεται πιο ωραίο. Το αρχείο html είναι εκεί ως βασικό template. Από αυτό μπορείτε να εξάγετε οποιαδήποτε άλλη εύκαμπτη μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου: epub ή οτιδήποτε άλλο. Ακόμα και pdf μπορείτε να εξάγετε· αλλά το pdf που δίνω εγώ δεν το έχω φτιάξει έτσι: το έχω εξάγει από σταθερό κειμενογράφο.
Αυτή η μετατροπή δεν είναι καθόλου δύσκολη· ο καθένας μπορεί να την κάνει με ένα δωρεάν πρόγραμμα. Προσωπικά προτείνω το Calibre, το οποίο είναι άψογο στις μετατροπές ηλεκτρονικών βιβλίων από τη μια μορφή στην άλλη. Αν του «ταΐσετε» το αρχείο html, μπορεί να σας δώσει epub ή οτιδήποτε άλλο. Θα πρότεινα επίσης την εφαρμογή του μέσω command line για όσους έχουν ευχέρεια με cmd· είναι πολύ πιο γρήγορο, και μ’αρέσει περισσότερο από το άκομψο UI που έχουν κάνει τελευταία για αυτό το πρόγραμμα.
*
Το υπέροχο με τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι, εκτός των άλλων, το πόσο ευμετάβλητα είναι. Μπορείς από τη μια μορφή να το περάσεις στην άλλη. Μπορείς να το διαβάσεις είτε από τον υπολογιστή σου είτε από το κινητό σου είτε από κάποιο e-reader.
Μην εμπιστεύεστε ποτέ κανέναν που δίνει ebooks τα οποία τρέχουν μόνο σε μία συγκεκριμένη συσκευή, ή που δεν μπορείς να τα μεταχειριστείς χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο. Είναι εκμετάλλευση, και μέγιστο ψέμα. Απλώς τα έχουν φτιάξει έτσι ώστε να μη μπορείς να τα μεταχειριστείς πιο εύκολα· δεν είναι αυτή η φυσική τους κατάσταση. Έχουν εσκεμμένα βάλει κλειδαριές εκεί που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν κλειδαριές.
Δυστυχώς, αυτά τα κακά έχει φέρει η εμπορευματοποίηση του διαδικτύου. Αλλά η πραγματική μαγεία του είναι η ελευθερία που σου προσφέρει. Οποιοσδήποτε περιορισμός στο διαδίκτυο είναι πλασματικός, και φαίνεται. Φαίνεται πολύ άσχημα. Σχεδόν φασιστικά, πολλές φορές.
Από την άλλη, βέβαια, πώς θα βγάλει λεφτά ο κόσμος; Κλέφτες θα γίνουν; Κι εγώ ο ίδιος συχνά λέω ότι οι συγγραφείς δεν βγάζουν φράγκο – πράγμα απαράδεκτο. Τι θα γινόταν όμως αν πουλούσα τα ebooks μου; Αγνοώντας το τραγικό θέμα της Εφορίας με τους ελεύθερους επαγγελματίες (το τεκμαρτό των 15.000 €, που καθιστά κατευθείαν ανούσια την οποιαδήποτε μικρή επαγγελματική δραστηριότητα), πόσα λεφτά θα έβγαζα; Πολύ λίγα, είμαι σίγουρος, γιατί τέτοια είναι, γενικά, η κατάσταση. Επιπλέον, για εμένα, η λογοτεχνία δεν ήταν ποτέ ένα μέσο για να βγάζω λεφτά· γράφω λογοτεχνία από πολύ μικρός. Η λογοτεχνία ανέκαθεν ήταν ένα μέσο για να ζω. Είναι σουρεαλιστικό αυτό που λέω, ίσως, αλλά είναι αλήθεια. Η λογοτεχνία, για εμένα, προσφέρει εκείνο το κάτι επιπλέον στη ζωή που την κάνει να έχει νόημα. Και πιστεύω πως αυτό είναι κάτι που όλοι οι άνθρωποι πρέπει να βρουν – κάτι το επιπλέον αλλά βασικό που κάνει τη ζωή τους να έχει νόημα. Πολλοί, δυστυχώς, δεν το βρίσκουν ποτέ.
Ο Carl Jung είχε πει ότι ο άνθρωπος δεν αντέχει μια ζωή χωρίς νόημα. Και είναι αλήθεια. Οι περισσότεροι δεν την αντέχουν, ασχέτως αν το έχουν συνειδητοποιήσει ή όχι. Τους παίρνει από κάτω στα μουλωχτά.
Η τέχνη – όχι μόνο η λογοτεχνία – προσφέρει ένα κάποιο «μπαχαρικό» στη ζωή· ίσως και κάτι πολύ περισσότερο από «μπαχαρικό». Σου δίνει νόημα. Είναι σημαντική.
Και θα σας κάνω την εξής απλή ερώτηση: Αν έπρεπε να επιλέξεις ανάμεσα σε 500 € παραπάνω κάθε μήνα ή σε απεριόριστη δωρεάν πρόσβαση σε χιλιάδες έργα τέχνης (βιβλία, ταινίες, πίνακες, μουσική, οτιδήποτε), τι θα διάλεγες;
Θα διάλεγες τα 500 γαμημένα ευρώ; Να τα κάνεις τι σε σύγκριση με την απεριόριστη πρόσβαση στα πάντα;
Το διαδίκτυο μπορεί να σου δώσει, ουσιαστικά, απεριόριστη πρόσβαση στα πάντα. Και ακόμα περισσότερο απ’ό,τι σήμερα. Απλώς πιστεύω πως οι κοινωνίες μας δεν ήταν ακόμα αρκετά ώριμες για το διαδίκτυο, κι αυτό φαίνεται. Αμέσως, πολλοί έσπευσαν να το εμπορευματοποιήσουν ή να το εκφυλίσουν με διάφορους άλλους τρόπους. Παρ’όλ’ αυτά ο βασικός, ελεύθερος πυρήνας του παραμένει· και νομίζω – έχω την πεποίθηση – ότι θα είναι πάντα εκεί.
Τι θα κάνεις, λοιπόν, με τα επιπλέον 500 € που μπορεί να έπαιρνες από το περιορισμένο διαδίκτυο; Τα λεφτά απλώς είναι για να σε εξυπηρετούν ώστε να κάνεις άλλα πράγματα που είναι πιο σημαντικά για εσένα. Δεν έχουν νόημα από μόνα τους. Αλλιώς, πιάσε και καρφίτσωσε πενηντάευρα γύρω-γύρω στους τοίχους και κάτσε να τα βλέπεις. Είναι ωραία; Τι σου προσφέρουν έτσι, από μόνα τους; Προφανώς, τίποτα. Εκείνο που σου προσφέρουν τα λεφτά είναι, ουσιαστικά, ελευθερία από τους περιορισμούς της καθημερινής πραγματικότητας – λογαριασμούς, Εφορίες, τρόφιμα, ζημιές, και τα λοιπά. Αν έχεις τα λεφτά, τα καλύπτεις αυτά και μετά ασχολείσαι με πράγματα που έχουν πραγματικά νόημα για εσένα. Αυτός είναι και ο σκοπός. Γι’αυτό είμαστε άνθρωποι.
Σκέψου το ξανά, λοιπόν: 500 € επιπλέον ή απεριόριστη πρόσβαση σε χιλιάδες δωρεάν έργα τέχνης;
Η μαγεία του διαδικτύου... Και μπορεί να συμβεί. Συμβαίνει, ουσιαστικά.
Και θα μου πεις: Ο καλλιτέχνης να μην πληρώνεται;
Μα, εγώ είμαι ο πρώτος που λέω Κάνετε δωρεές, ρε πούστηδες. Είναι ανάγκη να παίρνεις το κομμάτι με αντίτιμο, όταν μπορείς απλά να κάνεις δωρεά;
Το αντίτιμο έχει νόημα για τα πράγματα που δεν μπορούν εύκολα να παραχθούν δωρεάν. Το ηλεκτρονικό βιβλίο – παρά τα ψέματα που λένε ορισμένοι – μπορεί να παραχθεί εύκολα δωρεάν: απλώς λίγη τεχνογνωσία χρειάζεται, τίποτα περισσότερο. Το χάρτινο βιβλίο δεν μπορεί να παραχθεί δωρεάν: έχεις κόστη εκτύπωσης, κόστη μεταφοράς, και τα λοιπά. Αυτά πρέπει κάπως να τα αποσβέσεις (αν είσαι τυχερός – που σπάνια είσαι). Το ηλεκτρονικό βιβλίο έχει απλώς, για εμένα τουλάχιστον, ένα εναλλακτικό κόστος – ότι πρέπει να φάω δυο, τρεις ώρες να το φτιάξω. Αυτό δεν είναι και τόσο τραγικό. Το να γράψω, δε, το ίδιο το βιβλίο, αυτό θα το έκανα ούτως ή άλλως. Δεν το κάνω με κάποιο σκοπό προς τα έξω· το κάνω για εμένα. Ωστόσο, το κάνω επαγγελματικά, το κάνω όσο καλύτερα μπορώ. Το κάνω, βασικά, πιο προσεχτικά και πιο φανατικά απ’ό,τι αν ήταν απλώς για να πάρω χρήματα. Τότε θα έκανα μόνο τα απολύτως απαραίτητα.
Και νομίζω πως πολλοί καλλιτέχνες, ειδικά στην Ελλάδα (αλλά και παντού – απλώς αλλού η Αγορά είναι πιο καλή και το δέλεάρ της ισχυρότερο), κάνουν τέχνη με αυτή τη νοοτροπία. Τα πράγματα, βέβαια, μπορεί να εκφυλίζονται για διάφορους λόγους – που είναι κακό – όμως νομίζω ότι αυτή η βάση παραμένει. Ο καλλιτέχνης φτιάχνει κάτι, πρωτίστως, επειδή γουστάρει να το φτιάξει. Και αυτό είναι καλύτερο παρά όταν το φτιάχνει έχοντας στο μυαλό του την Αγορά ή οτιδήποτε άλλο.
Σκέψου, λοιπόν, πώς θα ήταν στο διαδίκτυο χωρίς καμία εμπορευματοποίηση της τέχνης πέρα από δωρεές. Θα είχες απεριόριστη πρόσβαση στο οτιδήποτε. Ανεξέλεγκτα, θα διάβαζες τα βιβλία που γούσταρες, θα άκουγες τη μουσική που γούσταρες, θα έβλεπες τις ταινίες που γούσταρες, και πάει λέγοντας.
Μόνο που δεν χρειάζεται να το φαντάζεσαι. Μπορείς να το κάνεις. Υπάρχει η δυνατότητα. Στο διαδίκτυο οι περιορισμοί είναι πλασματικοί, όχι η ελευθερία.
