Η δημιουργική διαδικασία – από μόνη της

Μια στιγμή...

9 / 2 / 2020

(Μια επανάληψη από το παλιό blog.)

Σκέψου:

Ζεις σε μια κοινωνία που, εν γένει, σου λέει πως οποιαδήποτε δημιουργική διαδικασία πρέπει (α) να έχει κάποιο αντίκτυπο προς τους άλλους και (β) να σου αποφέρει κάποιο όφελος που είναι άλλο από την ίδια τη δημιουργική διαδικασία.

Εν ολίγοις, σου λέει ότι δεν έχει κανένα νόημα να κάνεις τη δημιουργική διαδικασία μόνο για τον εαυτό σου, ή για ένα μικρό κοινό, αλλά πρέπει να την κάνεις για έναν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό.

Επίσης, σου λέει ότι η δημιουργικά διαδικασία από μόνη της δεν έχει καμία αξία για εσένα· για να έχει αξία, πρέπει ή να σου προσδίδει κάποιο κύριος, φήμη, ή status μέσα στην κοινωνία, ή πρέπει να σου δίνει λεφτά.

Αυτές οι πεποιθήσεις είναι καθαρά του σύγχρονου κόσμου, και κυρίως έχουν προέλθει από τη λογική της εποχής της βιομηχανικής επανάστασης, που τα πάντα τα ισοπεδώνει ώστε να τα κάνει μέρος της παραγωγής. Οτιδήποτε δεν είναι μέρος της οικονομικής παραγωγής είναι κακό.

Είναι μια λογική αποτελμάτωσης.

Στην πραγματικότητα, η οποιαδήποτε δημιουργική διαδικασία δεν είναι ανάγκη να έχει αντίκτυπο προς την κοινωνία γενικά. Μπορεί να είναι κάτι που το κάνεις απλά και μόνο για τον εαυτό σου, ή για τον εαυτό σου και δυο-τρία άλλα άτομα. Και έχει αξία από μόνο του, γιατί σε εξυψώνει ψυχικά. Αυτό είναι και το βασικό νόημα της δημιουργικής διαδικασίας.

Δεν λέω ότι πρέπει υποχρεωτικά οτιδήποτε δημιουργικό κάνει κάποιος να το κλείνει σ’ένα μπαούλο και να το κρύβει από την κοινωνία. Αν το πίστευα αυτό, κατά πρώτον δεν θα δημοσίευα τα βιβλία μου. Αν κάνεις κάτι που νομίζεις ότι, εκτός από εσένα, μπορεί να ψυχαγωγήσει και άλλους, τότε, ναι, γιατί να μην το δημοσιεύσεις; Κι αυτό δεν σημαίνει να το βγάλεις στο εμπόριο. Προτιμώ να δημοσιεύω βιβλία μου χωρίς να τα κάνω εμπορεύματα, ειδικά έτσι όπως είναι η οικονομική κατάσταση, όπου ο συγγραφέας παίρνει τα αρχίδια του, κατά βάση, όχι λεφτά.

Όμως δεν είναι ανάγκη και όλες οι δημιουργικές διαδικασίες να έχουν αντίκτυπο στην κοινωνία. Υπάρχουν άνθρωποι που φτιάχνουν, για παράδειγμα, υπέροχους φανταστικούς κόσμους και τους έχουν μόνο για την πάρτη τους, χρησιμοποιώντας τους με διάφορους τρόπους ώστε να ψυχαγωγούν τους εαυτούς τους, ή και μερικούς άλλους ακόμα. (Ο Τόλκιν, αρχικά, έτσι είχε φτιάξει τη Μέση-Γη· ασχέτως τι έγινε μετά.)

Νομίζεις ότι αυτό είναι “παράξενο”;

Νομίζεις ότι είναι πιο “φυσιολογικό” να κάθεσαι μπροστά στην τηλεόραση και, ουσιαστικά, να μην κάνεις τίποτα ενώ συγχρόνως τρως στη μάπα την πλύση εγκεφάλου της; (Κι όταν λέει κανείς “πλύση εγκεφάλου” δεν χρειάζεται να μας έρχονται στο μυαλό ακραία πράγματα από ταινίες επιστημονικής φαντασίας με καλώδια κολλημένα στο κεφάλι. Η συνεχής επανάληψη των ίδιων πραγμάτων και αξιών και πιστεύω, έτσι που σε κάνουν να νομίσεις ότι είναι τα μόνα αληθινά, είναι η πιο αποτελεσματική μαζική πλύση εγκεφάλου.)

Η δημιουργική διαδικασία είναι πολύ πιο ψυχαγωγική από μόνη της απ’ό,τι είναι η τηλεόραση ή το να παίζεις με τις ώρες ηλεκτρονικά παιχνίδια όπου σκοτώνεις κινούμενους στόχους.

Από αυτό είναι καταφανές και ότι δεν είναι υποχρεωτικό η δημιουργική διαδικασία να επιφέρει κάποιο άλλο όφελος, όπως χρήματα ή φήμη. Το κύριο όφελος της δημιουργικής διαδικασίας είναι η ψυχική ανύψωση που προσφέρει σ’εσένα. Τα άλλα είναι παράπλευρα αποτελέσματα.

Γι’αυτό κιόλας όλοι οι καλοί δημιουργοί – είτε είναι μουσικοί, είτε συγγραφείς, είτε ζωγράφοι, είτε οτιδήποτε – πρωτίστως κάνουν ό,τι κάνουν για το δικό τους γούστο. Και η διαφορά πάντα είναι ξεκάθαρη.

Επίσης . . .

Περί Γραφής: Η Χρήση των Παρενθέσεων

Κατά κανόνα, εκείνο που διδάσκεται για τις παρενθέσεις είναι ότι χρησιμοποιούνται για να μπει μέσα στο κείμενο κάτι που είναι περιττό ή επεξηγηματικό. Αυτό, βέβαια, μπορεί να ισχύει σε γενικές γραμμές, όμως δεν είναι η μοναδική χρήση των παρενθέσεων, ειδικά στη λογοτεχνία. Και όχι μόνο στη λογοτεχνία, αλλά εδώ σε αυτήν θα αναφερθώ· αυτή είναι που με ενδιαφέρει. Ορισμένα από όσα γράφω παρακάτω μπορούν ίσως να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες μορφές κειμένου – όπως δοκίμιο – όμως δεν είναι βέβαιο ότι πάντα ταιριάζουν· και κάποια άλλα είναι σίγουρο ότι δεν ταιριάζουν σε οτιδήποτε άλλο πέρα από τη λογοτεχνία.

Γενικά, έχω παρατηρήσει ότι όσοι δεν ξέρουν πώς ακριβώς να χρησιμοποιήσουν τις παρενθέσεις κάνουν δύο πράγματα: (α) Δεν τις χρησιμοποιούν καθόλου· (β) τις χρησιμοποιούν όπου τους κατεβαίνει, ακόμα και σε σημεία που δεν μπορείς να φανταστείς γιατί θα ήθελε κάποιος να βάλει παρένθεση! Σημειωτέον ότι αυτό είναι κάτι που έχω προσέξει περισσότερο στην αρθρογραφία παρά στη λογοτεχνία. Ορισμένα δημοσιογραφικά κείμενα είναι στα όρια του τραγελαφικού από άποψη στίξης και σύνταξης.

Ποιος είναι, λοιπόν, ο σωστός τρόπος για να χρησιμοποιείς τις παρενθέσεις – και, ειδικά, στη λογοτεχνία;

Απάντηση: Δεν υπάρχει «σωστός τρόπος». Υπάρχουν, όμως, κάποιες γενικές αρχές για τις παρενθέσεις και διάφορες μέθοδοι, λιγότερο ή περισσότερο πειραματικές.

Τα όσα αναφέρω παρακάτω δεν είναι απόλυτα ούτε εξαντλητικά. Δεν θα μπορούσαν να είναι.

Επιλογές Μαρτίου (17/3)

Αγγλικά κόμιξ (ηρωικής) φαντασίας (1955-1984) ● Αφίσες από καλτ ταινίες Sword-and-Sorcery του 1980 ● Γιατί, εν έτει 2020, μιλάμε ακόμα για τον James Bond; ● Ψηφιακό νόμισμα και ομόλογα για τον κορονοϊό. (Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των κρουσμάτων ή νεκρών, ο αριθμός των νομισμάτων μειώνεται και η αξία τους αυξάνεται.) ● Τα φίδια σκοτώνουν 137 ανθρώπους καθημερινά· τα κουνούπια, 2740. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχει σκοτώσει ο κορονοϊός μέσα σε μια ημέρα είναι 108, στην Κίνα, στις 10 Φεβρουαρίου. Αν όμως επιμένεις να τον φοβάσαι, μπορείς να φτιάξεις μόνος σου ένα φάρμακο για τα χέρια εναντίον του κορονοϊού. ● Από τον κόσμο της Italo disco του 1980, φανταστικές εικόνες διακοσμούν τα μουσικά άλμπουμ. ● Μια χρονογραμμή της ιστορίας του Twitter μέχρι σήμερα. ● Computer Show: Η πρώτη εκπομπή στην Ελλάδα για υπολογιστές (Αντώνης Λεκόπουλος, 1991) ανέβηκε στο Youtube. ● Από τον Οιδίποδα στον Στίβεν Κινγκ: εικόνες επιδημίας στη λογοτεχνία. ● Here Be Monsters: Οι εικονογραφήσεις του Richard Doyle για το Jack and the Giants.

Περί Γραφής: Επιτίθεμαι ή Επιτίθομαι;

Πριν από κάποιο καιρό (αλλά όχι και πολύ παλιά· μέσα στον προηγούμενο χρόνο) είχα γράψει ένα κείμενο στα Σκιώδη Παραλειπόμενα σχετικά με το επιτίθεμαι και το επιτίθομαι. Ήταν αρκετά προχειρογραμμένο, όπως όλα τα κείμενα εκεί, γιατί, εντάξει, ένα post για blog είναι, όχι κάτι για να σπαταλήσω πολύ χρόνο σ’αυτό. Όμως από τότε υποπτευόμουν ότι το συγκεκριμένο κείμενο έπρεπε να ήταν κανονικό άρθρο, και είχα ήδη αποφασίσει ότι στο μέλλον μπορεί να γίνονταν αυτό.

Τώρα φτάσαμε στο μέλλον.

Υπάρχει ένα θέμα στη νέα ελληνική γλώσσα σχετικά με το αν το ρήμα επιτίθομαι είναι σωστό, και γενικά θεωρείται πως δεν είναι σωστό, πως το σωστό είναι το επιτίθεμαι. Αντικειμενικά, μπορείς να πεις ότι όντως αυτό είναι το σωστό επειδή είναι και το παλαιότερο. Πρακτικά, όμως, το επιτίθεμαι δημιουργεί πολλά προβλήματα, ειδικά στους παρελθοντικούς χρόνους.