ΣΚΕΨΕΙΣ

30/5/2015

Φανταστικές Πόλεις #9: Ιδιαίτερες Κοινωνικές Τάξεις
Οι άνθρωποι της πόλης, διαιρεμένοι

 

Αν σε μια πόλη δεν υπάρχουν κοινωνικές τάξεις, τότε μιλάς για αταξική κοινωνία που, σύμφωνα με κάποιους, είναι ουτοπία ή, σύμφωνα με κάποιους άλλους, πανδαιμόνιο. Στην πραγματικότητα, αταξικές κοινωνίες δεν έχουν ποτέ παρουσιαστεί· πάντα υφίστανται κάποιου είδους κοινωνικές τάξεις. Ακόμα και η σημερινή κοινωνία που υποτίθεται πως είναι αταξική, ουσιαστικά δεν είναι.

Όταν φτιάχνεις μια φανταστική πόλη, πρέπει να έχεις παρατηρήσει λιγάκι πώς δομείται η κοινωνία στην πραγματικότητα, αλλά επίσης μπορείς να πειραματιστείς και με διάφορες παραλλαγές ή εναλλακτικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Σε μια φανταστική πόλη μπορούν να υπάρχουν ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις που δεν έχουν ποτέ εμφανιστεί στην αληθινή Ιστορία.

Ορισμένα από τα βασικά στοιχεία που διαχωρίζουν τις κοινωνικές τάξεις είναι τα ακόλουθα:

Εκ Γενετής. Με το πού γεννιέται κάποιος ανήκει σε μια ιδιαίτερη κοινωνική τάξη. Για παράδειγμα, οι ευγενείς. Όταν κάποιος γεννιόταν ευγενής, ήταν ευγενής, είτε το ήθελε είτε όχι. Συνήθως, βέβαια, είχαν κάποια προνόμια σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους, οπότε θεωρείτο καλό να είσαι ευγενής. Σε πολλές φανταστικές πόλεις υπάρχει η τάξη των ευγενών· είναι, βασικά, η κλασική ιδιαίτερη κοινωνική τάξη αυτού του είδους. Αλλά μπορούμε εύκολα, νομίζω, να σκεφτούμε και άλλες ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις στις οποίες γεννιέται κανείς: άνθρωποι με συγκεκριμένες υπερφυσικές δυνάμεις· μηχανικοί που από πολύ νεαρή ηλικία ξεκινάνε να διδάσκονται πώς να φτιάχνουν και να συντηρούν τους αφάνταστα περίπλοκους μηχανισμούς της πόλης· πολεμιστές που, από μικροί, εξασκούνται εντατικά για την προστασία της πόλης· παιδιά τα οποία γεννιούνται μέσα στον ναό και προορίζονται για ιερείς συγκεκριμένων θεών.

Λόγω Εκπαίδευσης. Σε τέτοιες κοινωνικές τάξεις ανήκουν άτομα που έχουν, σε κάποια στιγμή της ζωής τους, λάβει συγκεκριμένη εκπαίδευση. Δεν έχει σημασία αν έχουν γεννηθεί από άλλα άτομα της ιδιαίτερης κοινωνικής τάξης· ο καθένας μπορεί να γίνει μέλος. Ένα απλό, σύγχρονο παράδειγμα είναι η Αστυνομία. Σε μια φανταστική πόλη, μπορείς να πειραματιστείς με άπειρες μορφές τέτοιων κοινωνικών τάξεων. Μπορεί να είναι οδηγοί σκαφών που είναι αδύνατον να τα πιλοτάρει ο καθένας· μπορεί να είναι χειριστές δύσχρηστων συστημάτων· μπορεί να είναι μέλη της Προεδρικής Φρουράς· μπορεί να είναι μοναχοί ή μυστικιστές. Το μόνο που χρειάζεται είναι να καταφέρουν να περάσουν από εκπαίδευση· η καταγωγή τους δεν έχει σημασία.

Λόγω Κοινωνικών Διασυνδέσεων. Αυτές οι κοινωνικές τάξεις αντλούν τη δύναμή τους από τις κοινωνικές διασυνδέσεις που έχουν. Για παράδειγμα, τα μέλη μιας οργάνωσης του υπόκοσμου που έχουν συνδέσμους σε ό,τι μέρος μπορείς να φανταστείς. Στη σύγχρονη συμβατική κοινωνία υφίστανται πολλοί διαχωρισμοί ανάλογα με τις κοινωνικές διασυνδέσεις που έχεις. Το πιο απλό είναι ότι αυτοί που έχουν συγκεκριμένες κοινωνικές διασυνδέσεις, επειδή έτυχε να βρίσκονται στη σωστή θέση, μπορούν πιο εύκολα να κάνουν πράγματα που οι άλλοι ίσως και να μη μπορούν να τα κάνουν καθόλου. Το παλιό, καλό ρουσφέτι, ας πούμε.

Λόγω Οικονομικής Κατάστασης. Παρομοίως με τις κοινωνικές διασυνδέσεις, κάποιοι που τυχαίνει να έχουν περισσότερα χρήματα μπορούν να κάνουν πράγματα που άλλοι, με λιγότερα χρήματα, δεν μπορούν. Αυτό τούς διαχωρίζει ως ιδιαίτερη κοινωνική τάξη. Για παράδειγμα, κάποιες κάστες εμπόρων ή χρηματιστών. Πολλοί απ’αυτούς μπορεί να έχουν γεννηθεί έτσι, αλλά η κοινωνική τους τάξη δεν βασίζεται ουσιαστικά στη γέννηση, όπως είναι οι ευγενείς.

Λόγω Φυλής. Αν μέσα σε μια πόλη υπάρχουν άτομα που ανήκουν σε περισσότερες από μία φυλές, τότε η κάθε φυλή μπορεί να αποτελεί κοινωνική τάξη από μόνη της. Και όσο πιο απειλημένη και ολιγάριθμη είναι, τόσο πιο ιδιαίτερη κοινωνική τάξη θα είναι: δηλαδή κλειστή, με τα δικά της έθιμα, κώδικες, και τα λοιπά. Αυτή η κατηγορία ίσως να μοιάζει με την κατηγορία Εκ Γενετής αλλά δεν είναι ίδια, γιατί μπορεί κάποιος να ανήκει σε μια ευρύτερη φυλή αλλά και σε μια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη της φυλής από τη γέννησή του (για παράδειγμα, ξανά, οι ευγενείς).

Το ενδιαφέρον, βέβαια, που παρουσιάζεται όταν φτιάχνεις μια φανταστική πόλη είναι να κάνεις διάφορες καινοτομίες, αναμίξεις, και παραλλαγές ιδιαίτερων κοινωνικών τάξεων. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις κοινωνικές τάξεις όπως ακριβώς παρουσιάζονται στην πραγματική Ιστορία – κάτι που γίνεται σε πολλούς φανταστικούς κόσμους, ούτως ή άλλως – αλλά αυτό δεν σου αφήνει μεγάλο περιθώριο για να πειραματιστείς. Αν οι μόνες ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις που έχεις μέσα σε μια φανταστική πόλη είναι οι ευγενείς, η φρουρά, οι ιερείς, και οι μάγοι, τότε δεν πειραματίζεσαι και πολύ με τις κοινωνικές τάξεις. Αυτό δεν σημαίνει πως ακόμα και μ’αυτές τις κοινωνικές τάξεις δεν μπορείς να εξερευνήσεις διάφορους συνδυασμούς και καταστάσεις, αλλά όταν προσθέτεις και δικά σου δημιουργήματα, τότε πηγαίνεις ακόμα πιο πέρα, σε αχαρτογράφητη περιοχή πιθανώς.

Επειδή οι ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις είναι περίπλοκη ιστορία, και σίγουρα όχι κάτι το απλό, δεν είναι εύκολο να παραθέσω σκέψεις για πιθανά μοτίβα, όπως έχω κάνει σε άλλα άρθρα των Φανταστικών Πόλεων, αλλά αυτή είναι μια λίστα με στοιχεία που μπορεί να αποτελούν βασικό πυρήνα για κοινωνικές τάξεις σε μια πόλη:

Απόκρυφες γνώσεις σχετικά με τα οικοδομήματα της πόλης· επαφή με πλάσματα που κυκλοφορούν μέσα στην πόλη· επαφή με πνευματικές οντότητες της πόλης· καθοδήγηση ή προστασία άλλων κοινωνικών τάξεων· καταγραφή ιστορικών γεγονότων της πόλης· παραγωγή συγκεκριμένων σκευασμάτων· πράκτορες κυβερνητικών οργανώσεων· σύνδεσμοι ανάμεσα σε υπόγειες ομάδες και φατρίες· εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου, ενέργειας, τεχνουργημάτων, ή καλλιτεχνικών έργων· παραγωγή καλλιτεχνικών έργων από βασικά στοιχεία της πόλης· γνώση κρυφών διόδων και περασμάτων της πόλης και, ίσως, φύλαξη αυτών· σκιώδη άσκηση ελέγχου επάνω σε πολιτικά πρόσωπα ή ομάδες· ερευνητική δημοσιογραφία· άτομα που μπορούν να ταξιδέψουν σε περιοχές της πόλης οι οποίες για άλλους είναι απαγορευμένες είτε λόγω φυσικών συνθηκών είτε λόγω νόμων.

Υπάρχουν και περιπτώσεις που κάποια μέλη κοινωνικών τάξεων μπορεί να εμπίπτουν και σε άλλες κοινωνικές τάξεις συγχρόνως. Για παράδειγμα, μια αριστοκράτισσα (εκ γενετής) που ανήκει στη Συντεχνία των Πολεουργών (λόγω εκπαίδευσης) και έχει τύχει να γνωρίζει πολλούς δημοσιογράφους που δουλεύουν σε υπόγεια κανάλια (λόγω κοινωνικών διασυνδέσεων). Η συγκεκριμένη αριστοκράτισσα, επομένως, ανήκει σε τρεις ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις συγχρόνως οι οποίες μπορείς να πεις ότι τέμνονται μεταξύ τους. Άλλο παράδειγμα: ένας σαμάνος των δρόμων (εκ γενετής) που ανήκει στην περιθωριοποιημένη φυλή των Ροθ’μ – δύο ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις που η μία περιλαμβάνεται μέσα στην άλλη, όπως ένας μικρότερος κύκλος μέσα σ’έναν μεγαλύτερο.

Οι πειραματισμοί που μπορείς να κάνεις με τις ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις είναι άπειροι. Σε λογοτεχνικές ιστορίες, η χρησιμότητα είναι καταφανής – οι χαρακτήρες γίνονται πολύ πιο ενδιαφέροντες και ζωντανοί, και η ίδια η πόλη το ίδιο. Σε αφηγηματικά παιχνίδια, επίσης, μπορείς να δημιουργήσεις πιο ζωντανές καταστάσεις και χαρακτήρες. Αλλά και ως διανοητικά πειράματα έχει ενδιαφέρον να βλέπεις πώς υπάρχουν, πώς αλληλεπιδρούν, πώς μεταλλάσσονται οι ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες της πόλης.

Γιατί, βέβαια, οι κοινωνικές τάξεις δεν είναι σταθερές. Με τα χρόνια, κάποιες εξαφανίζονται ή περιθωριοποιούνται, ή αλλάζουν, ενώ κάποιες άλλες μπορεί να εμφανιστούν. Για παράδειγμα, σήμερα ευγενείς ουσιαστικά δεν υπάρχουν, αν και ορισμένα ονόματα ακόμα παραμένουν. Σε μια φανταστική πόλη, αν μια μορφή ενέργειας πάψει να είναι χρήσιμη για την κίνηση των οχημάτων, οι έμποροι ενέργειας θα πρέπει να στραφούν αλλού, μεταβάλλοντας την κοινωνική τους τάξη που μέχρι στιγμής ήταν πολύ ισχυρή οικονομικά. Αυτό θα έχει αντίκτυπο στην κοινωνία της πόλης. Μπορεί να δημιουργηθούν συγκρούσεις καθώς οι παλιοί έμποροι ενέργειας θα προσπαθούν να πάρουν μερίδιο της αγοράς από εμπόρους άλλων ειδών. Ίσως και άλλες κοινωνικές τάξεις να χρειαστεί να αλλάξουν.

Κάποια ερωτήματα: Πώς βλέπει ο κόσμος μια ιδιαίτερη κοινωνική τάξη; Εχθρικά; Φιλικά; Είναι η ιδιαίτερη κοινωνική τάξη ανοιχτή προς τον κόσμο, ή κλειστή; Είναι μυστική ή όχι; Πόσα περίπου είναι τα μέλη της; Θα μπορούσαν να ήταν περισσότερα; Θα μπορούσαν να ήταν λιγότερα; Ή, μήπως, ο αριθμός τους είναι πάντα ίδιος για κάποιο λόγο; Υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους φέρονται τα μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής τάξης στα άλλα μέλη; Υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους πρέπει να φέρονται οι άλλοι άνθρωποι (σύμφωνα με τον νόμο, ίσως;) στα μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής τάξης; Υπάρχουν αντιπαλότητες ή έχθρες ανάμεσα σε ολόκληρες ιδιαίτερες κοινωνικές τάξεις (πχ, ένα ιερατείο εναντίον ενός άλλου, ή μια σκιώδης οργάνωση εναντίον μιας κάστας εμπόρων); Ποια είναι η σχέση των δημοσιογράφων (αν υπάρχουν στην πόλη) με την ιδιαίτερη κοινωνική τάξη; Ποια είναι η σχέση της ιδιαίτερης κοινωνικής τάξης με τους πολιτικούς; Η ιδιαίτερη κοινωνική τάξη χρησιμοποιεί συγκεκριμένα αναγνωριστικά; Συγκεκριμένο ντύσιμο; Κάτι άλλο που την ξεχωρίζει (όπως παράξενα όπλα, δερματοστιξίες, κοσμήματα); Τι αντιλήψεις έχει η ιδιαίτερη κοινωνική τάξη για την υπόλοιπη κοινωνία;

 

Διαβάστε επίσης:
Φανταστικές Πόλεις #1: Συνοικίες
Φανταστικές Πόλεις #2: Συμμορίες
Φανταστικές Πόλεις #3: Πολιτεύματα
Φανταστικές Πόλεις #4: Υπόγεια
Φανταστικές Πόλεις #5: Θεοί, Θρησκεία, Ιερατεία
Φανταστικές Πόλεις #6: Φύλαξη, Έγκλημα, και Υπόκοσμος
Φανταστικές Πόλεις #7: Γιορτές
Φανταστικές Πόλεις #8: Μέσα Μεταφοράς

---