ΣΚΕΨΕΙΣ

15/11/2007

Δύο Ρητά από το Analog

Τεύχος Νοεμβρίου 2007

Τις προάλλες, αγόρασα το Analog (τεύχος Νοεμβρίου 2007). Η επιστημονική φαντασία δεν είναι η γενικότερη προτίμησή μου· η φανταστική λογοτεχνία με εκφράζει πολύ περισσότερο. Όμως υπάρχουν και ορισμένες ιστορίες επιστημονικής φαντασίας που δεν μπορείς να τις αγνοήσεις, γιατί, πολύ απλά, είναι υπέροχες. Κι επιπλέον, μ'αρέσει να ενημερώνομαι.

Σε αυτό το τεύχος του Analog εκείνο που τράβηξε αμέσως την προσοχή μου ήταν δύο ρητά στη σελίδα 7. Το πρώτο είναι του Αριστοτέλη (και, ως εκ τούτο, θα το παραθέσω στα ελληνικά, αν και στο περιοδικό εμφανίζεται, φυσικά, στα αγγλικά), το δεύτερο είναι του Mark Twain (και αυτό θα το παραθέσω όπως εμφανίζεται και στο περιοδικό).

Αριστοτέλης: Είμαστε αυτό που κάνουμε επανειλημμένα. Η υπεροχή, επομένως, δεν είναι πράξη αλλά συνήθεια.

Διαβάζοντας το παραπάνω, δεν μπόρεσε παρά να έρθει στο μυαλό μου ένα άρθρο που ήθελα πάντα να γράψω, αλλά δεν το είχα κάνει, επειδή είχε ξυπνήσει εκείνο το δαιμόνιο μέσα στο κεφάλι μου που σου λέει ʼστο, μέχρι να το έχεις σκεφτεί καλύτερα.

Ο Αριστοτέλης, όμως, φαίνεται πως καταφέρνει να το πει με δύο μόνο προτάσεις. Κι αυτές οι δύο προτάσεις αφορούν, ίσως, τους συγγραφείς πολύ περισσότερο από πολλούς ανθρώπους. Με όλους τους άλλους τεχνίτες ή καλλιτέχνες, έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε πως, όσο περισσότερο εξασκούν την τέχνη τους, τόσο καλύτεροι γίνονται. Το οποίο δεν μπορεί να είναι παρά φυσικό· η τριβή με ένα αντικείμενο βοηθά κάποιον να γίνεται καλύτερος σε αυτό. Απλό και λογικό.

Με τους συγγραφείς, ωστόσο, υπάρχει ένα ταμπού. Μια νοοτροπία --από κάποιους ανθρώπους, όχι από όλους, ευτυχώς-- ότι η ποσότητα είναι αντιστρόφως ανάλογη της ποιότητας. Και σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως αυτό να είναι αληθές. Σε καμια περίπτωση η ποσότητα δεν συνεπάγεται την ποιότητα. Όμως η ποσότητα, επίσης, δεν αποκλείει την ποιότητα.

Υπάρχει η εσφαλμένη αντίληψη ότι ο συγγραφέας πρέπει να κάθεται να κοιτάζει το ταβάνι για πέντε χρόνια, ώσπου να του έρθει η επιφοίτηση. Κι όταν του έρθει η επιφοίτηση, γράφει ένα μυθιστόρημα για τρία χρόνια, και μετά πρέπει, πάλι, να περιμένει άλλα πέντε χρόνια για να του ξανάρθει η επιφοίτηση. Έτσι, σίγουρα, ό,τι βγαίνει απ'τα χέρια του είναι αριστουργηματικό. . .

Σε ελάχιστες περιπτώσεις, αυτό αληθεύει (για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι ιδιοφυείς, που κάνουν πράγματα που δεν τα περιμένεις, και σε εκπλήσσουν). Σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις, δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση.

Ο συγγραφέας δε διαφέρει σε τίποτα από οποιονδήποτε άλλο τεχνίτη ή καλλιτέχνη. Πρέπει να εξασκεί την τέχνη του, για να γίνεται καλύτερος σ'αυτήν. Πρέπει η τέχνη του να του έχει γίνει συνήθεια, όπως λέει ο Αριστοτέλης, γιατί μόνο τότε θα υπάρξει η υπεροχή, μόνο τότε θα γίνει καλύτερος. Αναμφίβολα, μέσα σε όσα θα γράψει, κάποια έργα του θα είναι καλύτερα, κάποια χειρότερα. Αλλά πού είναι το κακό σ'αυτό; Όποιος εργάζεται δεν κάνει τα πάντα τέλεια όλες τις φορές. Ελάχιστοι είναι οι άνθρωποι που δέχονται την επιφοίτηση μια-δυο φορές στη ζωή τους και, τότε, φτιάχνουν ένα αριστούργημα.

Επιπλέον, η προσωπική μου άποψη είναι πως το να περιμένεις την επιφοίτηση είναι λιγάκι --έως τραγικά πολύ-- βαρετό. Το να γράφεις λογοτεχνία είναι, απλά, πολύ πιο συναρπαστικό, ψυχαγωγικό, και ενδιαφέρον. Για να μην πούμε ότι δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς: αισθάνεσαι πως πρέπει να γράψεις τις ιστορίες και τους χαρακτήρες και τους κόσμους που γεμίζουν το κεφάλι σου.

Εγώ, λοιπόν, είμαι υπέρ της συμβουλής του Αριστοτέλη, θεωρώντας πως, όχι μόνο εξασκώντας κάτι γίνεσαι καλύτερος, αλλά εξασκώντας το περνάς και απίστευτα καλά.

Το άλλο ρητό ήταν του Mark Twain: Whenever you find you are on the side of the majority, it is time to reform.

Ε, αν είναι δυνατόν! Δύο ρητά, το ένα κάτω απ'το άλλο, και να συμφωνώ και με τα δύο απόλυτα.

Δεν ξέρω γιατί συμφωνώ με τον Twain. Ίσως να είμαι υπερβολικά περίεργος, ή υπερβολικά αντικοινωνικός. Αλλά είναι κάτι που με εκφράζει, και με έχει εκφράσει, πολλές φορές στη ζωή μου. Συνήθως, ό,τι είναι της μόδας, trend, ή πολύ διαδεδομένο με απωθεί. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Harry Potter: Ακόμα --ναι, ακόμα-- δεν έχω διαβάσει ούτε καν το πρώτο βιβλίο της σειράς, και υποτίθεται πως είμαι ένας άνθρωπος που ασχολούμαι φανατικά με τη φανταστική λογοτεχνία. Επίσης, έχω δει μόνο την πρώτη ταινία, και καμια άλλη. Ίσως κάποτε να δω όλες τις ταινίες, και να διαβάσω όλα τα βιβλία του νεαρού μάγου. Αλλά δε νομίζω ότι αυτό θα πραγματοποιηθεί σύντομα. Απλά, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί γίνεται όλη αυτή η βαβούρα γύρω από τον κύριο Potter.

Όπως φαίνεται, λοιπόν, είμαι περίεργος.

---