ΣΚΕΨΕΙΣ

23/6/2015

Heavy Metal, William Burroughs, και Ψυχοτρόποι Ήχοι
Οι ιδιαιτερότητες της μουσικής, η ετυμολογία του Heavy Metal, και ο σαμανισμός

 

Διαβάζοντας το The Ticket That Exploded, του William Burroughs, πρόσεξα ότι σε αρκετά σημεία αναφερόταν σε κάτι που ονόμαζε heavy metal. Σίγουρα δεν ήταν το γνωστό είδος μουσικής, και από τα συμφραζόμενα μπορούσα μόνο να καταλάβω ότι ο Burroughs μιλούσε για κάποιο ναρκωτικό.

Μου έκανε εντύπωση, και το έψαξα. Αναρωτιόμουν αν είναι τυχαία η συνωνυμία με τη μουσική Heavy Metal.

Και τελικά δεν είναι. Όχι τελείως, τουλάχιστον. Ή, μάλλον, φαίνεται να υπάρχει κάποια σύνδεση.

Κατά το Wikipedia Ευαγγέλιο, η ετυμολογία της ορολογίας Heavy Metal για τη μουσική δεν είναι ξεκάθαρη. Κανείς δεν είναι βέβαιος από πού ακριβώς έχει προέλθει. Αλλά ο όρος «heavy metal» για πρώτη φορά φαίνεται να εμφανίστηκε στο The Soft Machine και, μετά, στο The Ticket That Exploded, του Burroughs, χωρίς όμως να έχει καμια σχέση με μουσική. Στα βιβλία, πράγματι, όπως είχα καταλάβει, «heavy metal» είναι όλων των ειδών τα ναρκωτικά. Θα μπορούσε να υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ αυτού και της μουσικής Heavy Metal; Μοιάζει, εκ πρώτης όψεως, με κάτι το τελείως ασύνδετο.

Πάλι σύμφωνα με το Wikipedia Ευαγγέλιο, στα «χίπικα» heavy σημαίνει «potent» ή «profound», όπως θα λέγαμε στα ελληνικά, υποθέτω, «βαρύ» ή «δυνατό»· ενώ metal (και εδώ είναι το πιο περίεργο) σημαίνει «a certain type of mood, grinding and weighted as with metal». Δε νομίζω ότι εννοεί τη βαρυθυμία, ή τη βαριά διάθεση, που θα λέγαμε στα ελληνικά. Μάλλον εννοεί την «εξαγριωμένη», εκστατική διάθεση που όμως είναι βαριά – δηλαδή, δεν είναι εκείνη η ελαφριά, χαλαρή αίσθηση.

Κι αν το σκεφτείς, αυτό ακριβώς είναι το Heavy Metal. Έχει έναν συγκεκριμένο τύπο ήχου που δεν συναντάς σε άλλα είδη μουσικής. Και μιλάω για το παλιό, το κλασικό Heavy Metal, όπως είναι οι Manowar, οι Judas Priest, οι Saxon. Αυτές οι μουσικές σού δημιουργούν μια αίσθηση που δεν μπορείς να τη συναντήσεις πουθενά αλλού. Υπάρχει ένας βαρύς χτύπος σε όλα τα καθαρά Heavy Metal τραγούδια που νομίζω ότι ξυπνά κάποια εγκεφαλικά κέντρα που αλλιώς κοιμούνται.

Πολλά από τα σύγχρονα μεταλλικά συγκροτήματα δεν έχουν αυτό τον βαρύ χτύπο. Δεν ξέρω γιατί αλλά, πολύ απλά, δεν τον έχουν· ακούς τα τραγούδια τους και δεν είναι εκεί, δεν σου δημιουργούν την ίδια αίσθηση. Μάλιστα, ορισμένες παλιές μουσικές που δεν είναι Heavy Metal είναι ουσιαστικά πιο Heavy Metal από διάφορα σύγχρονα μεταλλικά συγκροτήματα. Ακόμα και μουσικές ντίσκο. Πάρε για παράδειγμα το Waiting for Heaven ή το Queen Of Discoteque. Έχουν τον βαρύ χτύπο. Σου δημιουργούν αυτή την αίσθηση.

(Δεν ισχυρίζομαι ότι όλα τα σύγχρονα μεταλλικά συγκροτήματα δεν έχουν τον βαρύ χτύπο στον οποίο αναφέρομαι. Υπάρχουν ορισμένα που τον έχουν. Παράδειγμα συγκροτήματος που εμένα προσωπικά μού αρέσει: Battle Beast.)

Σε πολλές αρχαίες κοινωνίες, οι σαμάνοι χτυπούσαν τύμπανα προκειμένου να βρεθούν σε εναλλακτικές καταστάσεις συνείδησης. Δεν τα χτυπούσαν μπροστά σε κοινό απαραίτητα· δεν το έκαναν για καλλιτεχνικούς λόγους ή για να διασκεδάσουν τον κόσμο· το έκαναν για να... καλέσουν τα πνεύματα: ή, σαν να λέμε για να διεγείρουν το μυαλό τους με συγκεκριμένο τρόπο. Η κρούση των τυμπάνων μπορεί να δημιουργήσει τον βαρύ χτύπο που ενεργοποιεί συγκεκριμένα εγκεφαλικά κέντρα.

Είναι ο ίδιος, ή παρόμοιος, βαρύς χτύπος που συναντάς στο Heavy Metal και σε άλλες μουσικές – παλιότερες κυρίως. Πολλές μουσικές ήταν έτσι στις δεκαετίες ’60, ’70, ’80. Οι σύγχρονες, δυστυχώς, φαίνεται να έχουν απομακρυνθεί απ’αυτό το μοτίβο, αν και όχι τελείως, όχι όλες.

Όταν ήμουν μικρός ακόμα (δεν είχα τελειώσει το σχολείο), έβαζα να παίζει μουσική Heavy Metal και άκουγα. Τις περισσότερες φορές, μετά από λίγο, είχα μια περίεργη αίσθηση που σπάνια την είχα αλλιώς. Επίσης – και πιο σημαντικό – άρχιζαν να έρχονται στο μυαλό μου διάφορες ιστορίες, σκηνικά, κόσμοι. Πράγματα που μετά έγραφα ως λογοτεχνία, αν και συνήθως όχι όπως τα είχα πρωτοσκεφτεί. (Όταν γράφεις μια ιστορία, αυτή πλέον σε καθοδηγεί· δεν μπορείς να πας κόντρα επειδή κάποτε είχες «δει» μέσα στο μυαλό σου μια σκηνή που, κατά την αφήγηση, δεν φαίνεται να γίνεται εφικτή.) Το Heavy Metal είχε κάνει επάνω μου το μαγικό του ξόρκι. Ξυπνούσε εγκεφαλικά κέντρα που πριν βρίσκονταν σε ύπνο.

Δεν είναι, βέβαια, αυτός ο μοναδικός τρόπος για να ξυπνήσεις τα συγκεκριμένα εγκεφαλικά κέντρα. Δεν είναι αυτός ο μοναδικός τρόπος για να έχεις τη συγκεκριμένη αίσθηση. Ούτε είναι αυτός ο μοναδικός τρόπος για να οραματιστείς ιστορίες, σκηνικά, χαρακτήρες, κόσμους. Υπάρχουν πολλοί τρόποι, αρκετοί από τους οποίους δεν εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως τι ακούς ή τι βλέπεις.

Αλλά το Heavy Metal είναι ένας τρόπος.

Άλλος ένας τρόπος είναι με τις ψυχοτρόπους ουσίες, κοινώς γνωστές ως ναρκωτικά (παρότι, εκτός από ουσίες όπως το όπιο, δεν σε κοιμίζουν/ναρκώνουν). Δεν θα πρότεινα όμως σε κανέναν να φτάνει έτσι σε εναλλακτικές καταστάσεις συνείδησης. Προσωπικά είμαι εναντίον της χρήσης κάθε ουσίας που δεν είναι απαραίτητη για τον οργανισμό – συμπεριλαμβανομένων των ψυχοφαρμάκων, που έχουν, εγκληματικά, γίνει εμπόριο.

Εκείνο που διαπιστώνεις αν κάνεις τον παραλληλισμό ανάμεσα στον όρο «heavy metal» από τον Burroughs, στον όρο «heavy metal» από τους χίπηδες, στην αίσθηση που σου προκαλέσει η μουσική Heavy Metal (και παρόμοιες μουσικές), στις πρακτικές των σαμάνων, και στις εναλλακτικές καταστάσεις συνείδησης είναι ότι υπάρχουν, χωρίς καμια αμφιβολία, ψυχοτρόποι ήχοι. Και δεν μιλάω για το ότι η μουσική μπορεί να σου «φτιάξει τη διάθεση»· μιλάω για περιπτώσεις που ξυπνά μέσα σου πράγματα τα οποία ίσως να μη φανταζόσουν ότι ήταν εκεί. Υπάρχουν μουσικές με την ιδιότητα να μπορούν να δράσουν ως «πύλες» προς μέρη που δεν είναι άμεσα προσβάσιμα από τη συμβατική πραγματικότητα.

Είναι ένα είδος σαμανισμού. Και με τον σαμανισμό κανένας κοινωνικός δυνάστης δεν τα πήγαινε καλά, ποτέ. Ανέκαθεν προσπαθούσαν να καταπνίξουν τον σαμανισμό σε ό,τι μορφή κι αν παρουσιαζόταν. Όχι τυχαία, πολλοί σαμάνοι (και δεν χρειάζεται να κοιτάξεις βαθιά στο παρελθόν) ήταν και είναι μουσικοί. Ίσως ούτε οι ίδιοι να μην ξέρουν αυτή τους την ιδιότητα, αλλά αυτό δεν αλλάζει τίποτα.

*            *            *

Random Mindfuck:
Έχεις καθίσει ποτέ ήσυχα, χωρίς να ακούγονται ήχοι γύρω σου; Πολύ ήσυχα... Και να αφουγκραστείς... Δεν ακούγεται τίποτα... Όμως, μετά από κάποια ώρα σιωπηλής ακρόασης, το «τίποτα» σταματά. Ο ήχος που άκουγες ώς τότε παύει. Και συνειδητοποιείς ότι, όντως, άκουγες κάποιον ήχο. Αλλά, επειδή ήταν συνεχόμενος και πολύ χαμηλός, δεν το είχες καταλάβει. Το κατάλαβες μόνο τώρα που έπαψε...

---