ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ

Wraeththu: The Enchantments of Flesh and Spirit • The Bewitchments of Love and Hate • The Fulfilments of Fate and Desire
της Storm Constantine

 

Αισθάνομαι διχασμένος σχετικά με το αν η τριλογία Wraeththu μού άρεσε ή όχι. Ένα, πάντως, είναι το βέβαιο: δεν μετάνιωσα που τη διάβασα. Είχε, σίγουρα, ενδιαφέρον.

Προτού ξεκινήσω να σχολιάζω γι’αυτά τα τρία βιβλία, διευκρινίζω εξαρχής πως μάλλον δεν είναι γραμμένα για όσους έχουν πρόβλημα με, ή σοκάρονται εύκολα από, την παράξενη σεξουαλικότητα. Αν κάποιοι νομίζουν ότι μια τέτοια θεματολογία θα τους ενοχλούσε, καλύτερα να τα αποφύγουν.

Η τριλογία Wraeththu είναι ένα αμάλγαμα επιστημονικής και σκέτης φαντασίας, με την πλάστιγγα να γέρνει πολύ βαριά προς τη σκέτη φαντασία. Όπως υποδηλώνει και το όνομά της, η τριλογία εστιάζεται σε μια φυλή: τους Wraeththu. Μετά από πολλούς αιώνες ο κόσμος μας υποτίθεται πως έχει αλλάξει· ακόμα και τα ονόματα μεγάλων περιοχών είναι διαφορετικά. Μόνο ρίχνοντας μια ματιά στους χάρτες της τριλογίας μπορείς να καταλάβεις ότι διαδραματίζεται όντως στη γη, καθώς και από κάποιες σύντομες αναφορές μέσα στα βιβλία. Κατά τα άλλα, θα μπορούσε να ήταν ένας τελείως διαφορετικός, φανταστικός κόσμος.

Σε αυτό τον κόσμο, ο άνθρωπος τείνει προς εξαφάνιση· θεωρείται ασήμαντος πλέον. Τη θέση του έχουν πάρει οι Wraeththu, οι οποίοι είναι άνθρωποι κι αυτοί, κατά βάση, αλλά μια εξέλιξη του ανθρώπου. Και είναι ερμαφρόδιτοι. Αρχικά, μπορεί να τους νομίσεις για ομοφυλόφιλους ή τρανσεξουαλικούς, αλλά, αν διαβάσεις προσεχτικά, βλέπεις ότι δεν είναι έτσι. Είναι, ξεκάθαρα, η κλασική μυστικιστική ιδέα του ερμαφρόδιτου ανθρώπου: του ανθρώπου που δεν είναι χωρισμένος σε δύο φύλα, δεν έχει ανάγκη το άλλο φύλο, είναι αυτοτελής, είναι μια ολοκληρωμένη οντότητα. Αυτή, όμως, δεν είναι η μοναδική διαφορά των Wraeththu από τους ανθρώπους. Είναι, επίσης, αγέραστοι· δεν φαίνεται να μεγαλώνουν, μοιάζουν πάντα νέοι, και αργούν να πεθάνουν (περνάνε τα 100, αν θυμάμαι καλά). Όταν έρθει η ώρα τους, απλά σβήνουν. Επιπλέον, είναι πιο πνευματικά σταθεροί από τους ανθρώπους και πιο έξυπνοι, και γενικά καλύτεροι, και μπορούν να κάνουν και μαγεία η οποία παίρνει διάφορες μορφές.

Οι Wraeththu, στην αρχή της τριλογίας, δεν γεννιούνται κανονικά. Οι άντρες – συνηθισμένοι άνθρωποι – περνάνε από μια μυστικομαγική τελετή (οικειοθελώς, όπως φαίνεται) και μεταμορφώνονται σε Wraeththu. Με τις γυναίκες δεν μπορεί να γίνει αυτό· γίνεται μόνο με τους άντρες. Και εκεί είναι που, αρχικά, ίσως να νομίσεις ότι πρόκειται για τρανσεξουαλικούς· αλλά, όπως είπα, δεν είναι αυτό: είναι ξεκάθαρα ερμαφρόδιτοι. Έχουν δύο ειδών γεννητικά όργανα τα οποία δεν αναφέρονται με τα συνηθισμένα ονόματά τους μέσα στην ιστορία· η συγγραφέας έχει επινοήσει κάποια δικά της ονόματα γι’αυτά, καθώς και για τις ερωτικές πράξεις των Wraeththu, οι οποίες, φυσικά, γίνονται αναμεταξύ τους· δεν έχουν επαφή με γυναίκες. Και από τις ερωτικές πράξεις αυτές έρχεται, επίσης, μαγική δύναμη, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για διάφορους σκοπούς (πράγμα που θυμίζει αρκετά William Burroughs).

Αυτή είναι η γενική ιδέα των Wraeththu, αλλά δε νομίζω ότι, μέσα στην τριλογία, εξερευνάται τόσο όσο θα μπορούσε, και κάποια πράγματα μού φάνηκαν λίγο περίεργα. Για παράδειγμα, υποτίθεται οι Wraeththu έχουν άμεση σχέση με τη μαγεία, είναι «μαγικά όντα» σχεδόν, αλλά στην πράξη βλέπουμε ότι απλά ορισμένοι από αυτούς είναι κάτι σαν «μάγοι»· οι άλλοι, ουσιαστικά, δεν χρησιμοποιούν καθόλου μαγεία. Και ο τρόπος ζωής τους δεν διαφέρει και τόσο πολύ από των ανθρώπων, πράγμα που και οι ίδιοι σχολιάζουν αρκετές φορές μέσα στην τριλογία. Υποτίθεται ότι είναι πιο εξελιγμένοι από τους ανθρώπους, αλλά η εποχή που περιγράφεται μέσα στα βιβλία είναι, κατά βάση, σαν μεσαιωνική. Υπάρχουν κάποια απομεινάρια της παλιάς εποχής (όπου οι άνθρωποι κυριαρχούσαν), όπως αυτοκίνητα, αλλά είναι λίγα και σπάνια. Οι Wraeththu κυρίως με άλογα ταξιδεύουν. Ακόμα και τα πυροβόλα όπλα δεν είναι τόσο κοινά. Και, σε κάποια στιγμή, σχολιάζουν ότι το τηλέφωνο είναι «πρωτόγονη τεχνολογία», πράγμα που μου φάνηκε περίεργο, γιατί ναι μεν υπάρχουν κάποιες πιο εξελιγμένες τεχνομαγικές συσκευές τηλεπικοινωνίες, αλλά αυτές παρουσιάζονται σπάνια, πολύ σπάνια. Στοίχημα είναι αν τις βλέπουμε δυο, τρεις φορές μέσα σε όλη την τριλογία. Οπότε, πώς ακριβώς το τηλέφωνο είναι «πρωτόγονο»; Ίσως, βέβαια, αυτός ο σχολιασμός να οφείλεται στο γεγονός ότι γίνεται από τους ίδιους τους Wraeththu· τα βιβλία είναι όλα γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο με αφηγητές Wraeththu.

Οι άντρες είναι σχεδόν εξαφανισμένοι τελείως μέσα στην τριλογία· μόνο κάτι αγρίους βλέπουμε κάπου-κάπου, ή κάποιους που είναι αδιάφοροι εντελώς. Μερικές γυναίκες εμφανίζονται, αλλά πάντα σε δευτερεύοντα ρόλο, με μια εξαίρεση προς το τέλος – αλλά γι’αυτό δεν μιλάω γιατί θα ήταν spoiler. Οι Wraeththu είναι η απόλυτη φυλή. Και ο έρωτας που κάνουν είναι μόνο για την ευχαρίστησή τους και για τη μαγεία τους. Όπως ήδη εξήγησα, «αναπαράγονται» μεταμορφώνοντας τους άντρες των ανθρώπων.

Αλλά πόσες μεταμορφώσεις μπορείς πια να κάνεις; Υπάρχει ένα όριο. Πώς οι Wraeththu δεν εξαφανίζονται; Όπως βλέπουμε μέσα στην αφήγηση, πολύ σύντομα ανακαλύπτουν έναν τρόπο για να αναπαράγονται και αναμεταξύ τους. Δεν βγαίνει βρέφος, όμως, από μέσα τους· βγαίνει ένα πράγμα σαν αβγό, το οποίο σκάει και έχουμε έναν μικρό Wraeththu, που μεγαλώνει πολύ πιο γρήγορα από τα παιδιά των ανθρώπων και δεν έχει τις αδυναμίες τους.

Όπως είπα, το όλο θέμα έχει κάποιο ενδιαφέρον ως ιδέα, αλλά οι ίδιες οι ιστορίες δεν νομίζω πως μου άρεσαν και τόσο. Πολύ απλά, δεν μπορούσαν να με συνεπάρουν.

Και τα τρία βιβλία είναι γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο, και κάθε φορά ο αφηγητής είναι Wraeththu, αλλά όχι ο ίδιος. Σχετίζονται, όμως, μεταξύ τους, και συναντάμε άτομα που τα έχουμε δει και πιο πριν.

Στο πρώτο βιβλίο, The Enchantments of Flesh and Spirit, ο αφηγητής είναι ένας τύπος που ξεκινά νεαρός άντρας σ’ένα χωριό· όταν, όμως, έρχεται ένας ταξιδευτής Wraeththu εκεί, ο νεαρός αποφασίζει να πάει μαζί του, και σύντομα περνά από τη μυστικομαγική διαδικασία που τον κάνει Wraeththu κι αυτόν. Θυμίζουν λιγάκι γκοθάδες οι Wraeththu, είναι η αλήθεια· όμως δεν θα ήταν σωστό να τους χαρακτηρίσεις ως τέτοιους – ούτε φαντασίωση των γκοθάδων. Όπως δεν είναι και σωστό να τους χαρακτηρίσεις ως ομοφυλόφιλους ή τρανσεξουαλικούς. Είναι, πραγματικά, μια διαφορετική, ερμαφρόδιτη φυλή. Και, καθώς συνεχίζει το πρώτο βιβλίο, γίνεται καθαρά ταξιδιωτικό. Ο αφηγητής μας περιπλανιέται αποδώ κι αποκεί μαζί με τον Wraeththu δάσκαλο και εραστή του, και συναντάνε κυρίως διάφορες φυλές Wraeththu. Οπότε, ουσιαστικά, το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος είναι σαν γνωριμία με τους Wraeththu. Δεν υπάρχει καμιά κεντρική πλοκή. Και, για να είμαι ειλικρινής, μου φάνηκε και κάπως ανιαρό σε αρκετά σημεία. Καθώς φτάνουμε προς το τέλος, όμως, συμβαίνει κάτι δραματικό στον αφηγητή μας και, μετά από αυτό, υφίσταται μια ακόμα μεταμόρφωση και, τελικά, οδηγείται στο πεπρωμένο του, το οποίο είναι αρκετά σπουδαίο όπως φαίνεται. Γίνεται ένα πράγμα σαν βασιλιάς, αν και υπό την καθοδήγηση ενός τύπου που θα μπορούσες να τον αποκαλέσεις από «μεγάλο μάγο» ώς «υπερβατική οντότητα των Wraeththu», έναν υπερWraeththu. Και εκεί τελειώνει το βιβλίο, και δεν μπορούσα να αποφασίσω αν με άφησε ικανοποιημένο ή όχι. Όλα στο τέλος ήρθαν πολύ ξαφνικά – και μιλάμε για κοσμοϊστορικά γεγονότα – ενώ, πιο πριν, διαβάζαμε συνέχεια για δυο περίεργους που περιφέρονταν αποδώ κι αποκεί και συναντούσαν ακόμα πιο περίεργους.

Ωστόσο, το ενδιαφέρον μου είχε κεντριστεί, οπότε πήγα και στο δεύτερο βιβλίο, The Bewitchments of Love and Hate. Εδώ ο αφηγητής είναι άλλος και, μάλιστα, κάποιος που δεν θα περίμενα. Είναι ένα αγόρι που γεννήθηκε από Wraeththu, δεν έγινε Wraeththu ύστερα από μυστικομαγική τελετή. Και διαβάζουμε κυρίως για τη ζωή μιας συγκεκριμένης φυλής των Wraeththu σε μια μικρή πόλη, αν όχι μέσα σ’ένα σπίτι, ουσιαστικά. Εκεί γίνονται χίλιες-δύο κοινωνικές και ερωτικές συναναστροφές, και πάλι, για να είμαι ειλικρινής, το όλο θέμα καταντά μονότονο κάπου-κάπου. Ποτέ, όμως, δεν έγινε τόσο μονότονο που να αποφασίσω να αφήσω το βιβλίο στη μέση. Υπήρχε πάντα κάτι το ενδιαφέρον. Αλλά η ιστορία είναι γραμμένη περίπου σαν εκείνο το γυναικείο μυθιστόρημα (αν και δεν συμφωνώ με όρους όπως «γυναικείο μυθιστόρημα» γιατί τους θεωρώ σεξιστικούς – είναι, όμως, το μυθιστόρημα που συνήθως, όχι αποκλειστικά, γράφεται από γυναίκες για γυναίκες) όπου οι πάντες ασχολούνται συνέχεια με τα συναισθήματά τους και με τις κοινωνικές και ερωτικές τους σχέσεις μέχρι που σε κάνουν να θέλεις να ουρλιάξεις Σταματήστε πια – έλεος! Δε μ’ενδιαφέρει που ΞΑΝΑ ο τάδε αισθάνεται άσχημα επειδή ο μπαμπάς του του φέρεται περίεργα ή επειδή νιώθει κομπλαρισμένος που τον αγνοεί αυτός που θα ήθελε να ήταν εραστής του! Ελπίζω να καταλαβαίνετε τι εννοώ. Κάπου το θέμα, παρότι γενικά έχει ενδιαφέρον, παραξηλώνεται.

Και αφού τελειώνουμε με τα... οικιακά του αφηγητή μας, αρχίζει πάλι ένα ταξίδι. Ταξιδεύουν και περνάνε από διάφορες περιοχές, όπου βρίσκουν παράξενες φυλές Wraeththu και ερωτοτροπούν και με κάποιους. Συνεχίζει αυτό ώσπου συναντούν ορισμένα συγκεκριμένα άτομα και, τελικά, γίνονται πάλι μερικά τρομερά κοσμοϊστορικά γεγονότα, αρκετά γρήγορα, και ο αφηγητής μας καταλήγει άρχοντας μιας πόλης. Αυτή τη φορά τα τελευταία γεγονότα περιλαμβάνουν ακραίες μαγείες καθώς και κάποια σουρεαλιστικά σκηνικά. Μπορώ να πω ότι μου άρεσαν. Όμως, και πάλι, ήρθαν πολύ απότομα, ενώ σε όλο το υπόλοιπο βιβλίο καθόμασταν και διαβάζαμε οικιακά, ερωτικά, και κοινωνικά θέματα! Υποθέτω ότι η συγγραφέας ήθελε να δείξει πώς είναι η οικογενειακή ζωή των Wraeththu, αλλά κάπου, κατά τη γνώμη μου, το παρατράβηξε. Φτάσαμε στα όρια της αυτοκτονίας.

Δεν βάλαμε μυαλό, όμως. Συνεχίσαμε και στο τρίτο βιβλίο, The Fulfilments of Fate and Desire. Εδώ ο αφηγητής είναι μια φιγούρα που ήδη έπαιζε βασικό ρόλο στα δύο προηγούμενα βιβλία, και ήταν ηρωικός, θα μπορούσες να πεις, ή, τουλάχιστον, σημαντικός. Ένας χαρακτήρας τυχοδιωκτικού τύπου που παντού μπλέκεται και πολλοί θέλουν να τον ρίξουν στο κρεβάτι τους. Σκεφτόμουν ότι αυτό το βιβλίο πρέπει να είναι το καλύτερο από τα τρία. Δυστυχώς, ήταν το χειρότερο· ή, τουλάχιστον, εμένα έτσι μου φάνηκε. Βλέπουμε πάλι τα ίδια: ένα σωρό διαπροσωπικές σχέσεις και συζητήσεις και κόντρα συζητήσεις, και ψυχολογικά προβλήματα που πρέπει να λυθούν: πράγματα που – πάλι – μοιάζει να βγήκαν από «γυναικείο μυθιστόρημα». Και έχουμε, φυσικά, και ταξίδια όπου οι χαρακτήρες συναντούν παράξενες φυλές Wraeththu με ακόμα πιο παράξενα ερωτικά έθιμα. Υποτίθεται πως υπάρχει μια κεντρική πλοκή πίσω απ’όλα αυτά, αλλά είναι πραγματικά δυσδιάκριτη, και το θέμα είναι οι συνεχόμενες διαπροσωπικές σχέσεις, τα μπερδεμένα ψυχολογικά προβλήματα, και τα ατελείωτα ταξίδια. Μαγεία; Υπάρχει μαγεία; Δεν υποτίθεται ότι οι Wraeththu είναι μαγική φυλή και τα λοιπά; Ναι, υπάρχει κάποια μαγεία αλλά σποραδικά. Στο τέλος, γι’ακόμα μια φορά, έχουμε τρομερά κοσμοϊστορικά γεγονότα – πιο τρομερά απ’ό,τι στα προηγούμενα βιβλία – τα οποία αλλάζουν τον κόσμο των Wraeththu σε μεγάλο βαθμό. Αλλά συμβαίνουν μέσα σε μερικές σελίδες, σχεδόν σαν βιαστικός επίλογος. Και σε κάνει να αναρωτιέσαι: Γι’αυτό διαβάζαμε όλες τις προηγούμενες γκρίνιες σχετικά με τις διαπροσωπικές τους σχέσεις;

Δεν θέλω να κακολογήσω την τριλογία Wraeththu. Όπως είπα, έχει κάποιο ενδιαφέρον· αλλιώς θα την είχα παρατηρήσει στη μέση. Αλλά δεν πιστεύω ότι ασχολείται όσο θα έπρεπε με το πραγματικό θέμα: τους ίδιους τους Wraeththu. Ασχολείται, πολύ περισσότερο, με τις διαπροσωπικές σχέσεις και τα ψυχολογικά προβλήματα ορισμένων Wraeththu. Δεν είναι καν και τόσο περιπετειώδεις οι ιστορίες, ούτε τα ταξίδια. Θα νόμιζες ότι συμβαίνουν σε μια συμβατική πραγματικότητα σχεδόν. Και ο διάλογος μεταξύ των Wraeththu, από ένα σημείο και μετά, μου φαινόταν βαρετός, άσκοπος, χωρίς να οδηγεί πουθενά ή να έχει τίποτα το έξυπνο.

Ίσως απλά το ύφος να μην ήταν για εμένα. Δεν λέω πως είναι κακογραμμένα τα βιβλία. Δεν είναι κακογραμμένα. Απλώς λέω ότι αυτό που γράφουν, έτσι όπως το γράφουν, δεν μπορούσε να συγκινήσει εμένα. Και μπορώ να φανταστώ τόσα πολλά πράγματα που θα μπορούσαν να είχαν γίνει με βάση τη θεματολογία Wraeththu. Αλλά, αντί να διαβάζουμε γι’αυτά, διαβάζουμε για τον τάδε που ψάχνει τον εραστή του και κλαίγεται σε άλλους εραστές του για περασμένα γεγονότα. Αν είναι δυνατόν...

Εκτός αυτών, είχα την αίσθηση ότι όλα είναι πρόλογος. Ναι, ολόκληρη η τριλογία! Μου έδινε την εντύπωση ότι δεν είναι αυτή η πραγματική ιστορία, ότι είναι μια γνωριμία με τη θεματολογία και τους βασικούς χαρακτήρες. Αλλά μιλάμε για μια πολύ μεγάλη γνωριμία, τώρα... Δεν είναι και τόσο μικρά τα βιβλία.

Και βλέπω, μετά, ότι υπάρχει ακόμα μια τριλογία με τους Wraeththu, η οποία είναι συνέχεια ετούτης εδώ και ονομάζεται Wraeththu Histories. Ρίχνοντας μια ματιά, πρόσεξα ότι δεν είναι γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο αλλά σε τρίτο. Και αναρωτιέμαι αν είναι καλύτερη από την πρώτη τριλογία. Επιπλέον, αναρωτιέμαι αν η πρώτη τριλογία είναι, τελικά, πρόλογος γι’αυτήν, τη Wraeththu Histories. Έχω την περιέργεια να τη διαβάσω – τουλάχιστον, να ξεκινήσω να τη διαβάζω, και βλέπουμε – αλλά δεν μπορούσα να το κάνω τώρα αμέσως, γιατί ήμουν πια έτοιμος να κόψω φλέβες με τους αξιαγάπητους Wraeththu και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Ίσως στο σύντομο μέλλον...

Μου άρεσε το θέμα· νομίζω ότι θα μπορούσαν να είχαν γίνει πολύ περισσότερα μ’αυτό τα οποία θα είχαν τρομερό ενδιαφέρον. Δεν μου άρεσε η σκοπιά από την οποία η συγγραφέας προσεγγίζει το θέμα, γιατί, αντί να διαβάζουμε συναρπαστικές περιπετειώδεις ιστορίες, διαβάζουμε, κατά κύριο λόγο, ένα πράγμα σαν ψυχοκοινωνικοερωτικό μυθιστόρημα.

---