Νέα
27/11/2012
Περί Γραφής: Ξαφνική Αλλαγή Λογοτεχνικού Περιβάλλοντος
Πώς να παρεμβάλλεις κομμάτια γραμμένα με ασυνήθιστους τρόπους
Υπάρχουν βιβλία που είναι γραμμένα με καθαρά πειραματικό τρόπο, τελείως ασυνήθιστες μεθόδους γραφής που ξενίζουν. Πολλές φορές αυτό είναι κουραστικό, όχι μόνο για τον αναγνώστη αλλά και για τον συγγραφέα. Οπότε, εδώ δεν θα αναφερθώ σ’αυτό αλλά σε μια παραλλαγή του: στο να διακόπτεις μια «κανονικά» γραμμένη ιστορία με τμήματα ασυνήθιστης, αποξενωτικής γραφής.
Όταν αναφέρομαι σε μια «κανονικά» γραμμένη ιστορία, εννοώ ότι έχεις μια ιστορία που η μία παράγραφος είναι κάτω από την άλλη (όπως τώρα σ’αυτό το άρθρο που διαβάζεις) και η αφήγηση είναι έτσι που να καταλαβαίνει ο αναγνώστης εύκολα τι συμβαίνει. Δε μιλάω για βαρετές γραφές που είναι ίδιες μεταξύ τους σαν να βγήκαν από εργοστάσιο με καλούπια· η μία «κανονικά» γραμμένη ιστορία μπορεί να έχει πολλές διαφορές στο ύφος από την άλλη. Όλες, όμως, ακολουθούν ένα μοτίβο σχετικά απλής κατανόησης για τον αναγνώστη.
Τα αποξενωτικά τμήματα γραφής μέσα σ’αυτές τις ιστορίες είναι κομμάτια που σε πετάνε έξω από τον ομαλό τρόπο γραφής, σε κάτι που ξενίζει και, ίσως, σοκάρει. Μπορεί να είναι κομμάτια από το ημερολόγιο κάποιου χαρακτήρα της ιστορίας· μπορεί να είναι μέρη της ιστορίας γραμμένα με τελείως παράξενη στίξη ή χωρίς καθόλου στίξη· μπορεί να πρέπει να διαβαστούν ανάποδα για να βγάλεις νόημα· μπορεί να μην έχουν καθόλου ρήματα· μπορεί η στοίχιση των παραγράφων να είναι πάντα προς τα δεξιά. Κάτι, γενικώς, το ασυνήθιστο, που αποξενώνει: εκεί που διαβάζεις κάτι το «φυσιολογικό» είναι σαν να σε κλοτσά, ξαφνικά, έξω από το περιβάλλον σου, σε έναν άλλο κόσμο.
Προσωπικά, η πρώτη φορά που το έκανα αυτό ήταν στην Επιστροφή των Θεών, όταν έγραφα κομμάτια από την οπτική γωνία ενός αρχαίου τρελού θεού που ονομαζόταν Μάργκανθελ. Αυτά τα κομμάτια ήταν γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο, από μια τελείως απάνθρωπη προοπτική, και με πλάγια γράμματα. Τώρα που το κοιτάζω αναδρομικά, ύστερα από τόσα χρόνια, δεν με ικανοποιεί και πολύ (άλλωστε, δεν είναι και τόσο σπουδαίο απλά να αλλάξεις από τρίτο πρόσωπο σε πρώτο και από όρθια γραμματοσειρά σε πλάγια!) αλλά, νομίζω, εξυπηρετεί τον σκοπό του μέσα σ’εκείνη την ιστορία. Σε πετά, απροειδοποίητα, σε κάτι το τελείως ξένο, σου αλλάζει τελείως το συνηθισμένο σου περιβάλλον ανάγνωσης. Κι αυτός ήταν εξαρχής ο σκοπός του.
Στο Παιχνίδι των Ράζλερ δεν θυμάμαι να έχω καμια παρόμοια περίπτωση με παρεμβατικά, αποξενωτικά τμήματα γραφής, εκτός ίσως από την ιστορία της Ρικνάβαθ στους Δαίμονες του Παρόντος και, αργότερα, κάτι επιστολές. Δε νομίζω, όμως, ότι προκαλούν και τόση αποξένωση σε σχέση με το υπόλοιπο λογοτεχνικό περιβάλλον της ιστορίας. Στο Θρυμματισμένο Σύμπαν το έχω κάνει λιγάκι καθεστώς να υπάρχουν σε αρκετές ιστορίες τμήματα γραφής που αποξενώνουν και, πολλές φορές, μόνο στο τέλος της ιστορίας να γίνεται κατανοητό τι συμβαίνει μ’αυτά.
Όταν αποφασίσεις να βάλεις τέτοια κομμάτια σε μια ιστορία που γράφεις πρέπει να ξέρεις γιατί θέλεις να το κάνεις. Τι σκοπό εξυπηρετούν. Οι δύο συνηθέστεροι λόγοι είναι (α) επειδή, για κάποιο λόγο, σε κάποιες σκηνές της ιστορίας, θέλεις να δημιουργήσεις αίσθηση αποπροσανατολισμού· ή (β) επειδή θέλεις να δημιουργήσεις μυστήριο. Μπορεί να υπάρχουν κι άλλοι λόγοι, ασφαλώς: μπορεί, για παράδειγμα, να προσπαθείς να δείξεις κάτι το ιδιαίτερο για κάποιον χαρακτήρα ή στοιχείο της ιστορίας. Ας πούμε ότι γράφεις μερικά κομμάτια του βιβλίου σαν αποσπάσματα από εφημερίδες προκειμένου να δείξεις πώς αντιλαμβάνονται τα γεγονότα οι κάτοικοι μιας συγκεκριμένης πόλης.
Αφού έχεις αποφασίσει τον λόγο που κάνεις ό,τι κάνεις, πρέπει να αποφασίσεις και πώς ακριβώς θα το κάνεις. Όταν γράφεις με ασυνήθιστους τρόπους πρέπει να έχεις υπόψη σου ότι οι συνηθισμένοι κανόνες γραφής δεν ισχύουν – ή ισχύουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ανάλογα με το αντικείμενό σου. Για παράδειγμα, οι εφημερίδες που ανέφερα παραπάνω θα πρέπει, λογικά, να ακολουθούν κάποιους συνηθισμένους κανόνες γραφής, όπως γίνεται στις εφημερίδες, αλλά η γραφή θα πρέπει να είναι περισσότερο δημοσιογραφίστικη και λιγότερο λογοτεχνική. Το πώς ακριβώς θα γράψεις αυτά τα ασυνήθιστα κομμάτια που παρεμβάλλονται στη φυσιολογική ροή της ιστορίας είναι καθαρά υποκειμενική υπόθεση. Το πιο βασικό να θυμάσαι είναι ότι ΕΣΥ φτιάχνεις τους κανόνες, κι όταν τους έχεις φτιάξει πρέπει να τους ακολουθείς σαν να είναι κανόνες γραμματικής. Αν αποφασίσεις ότι δεν χρησιμοποιείς καθόλου στίξη, τότε δεν πρέπει να βάζεις ούτε ένα κόμμα· αν αποφασίσεις ότι όλες οι παράγραφοι στοιχίζονται προς τα δεξιά, τότε πουθενά δεν πρέπει να το παραμελήσεις· αν αποφασίσεις ότι γράφεις στο δεύτερο πρόσωπο, πρέπει να το ακολουθήσεις ώς το τέλος.
Τα κομμάτια που παρεμβάλλονται μέσα στην «κανονική» αφήγηση πρέπει να ακολουθούν πάντα τη δική τους τεχνική η οποία, παρότι ασυνήθιστη, έχει μια συνεπής εσωτερική λογική. Επίσης, αυτά τα κομμάτια πρέπει να έχουν έντονες διαφορές από την «κανονική» αφήγηση, αλλιώς θα αποτύχουν στον σκοπό τους – να δημιουργήσουν αποξένωση στον αναγνώστη. Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι γράφεις μια ιστορία μυστηρίου και θέλεις να χρησιμοποιήσεις την τεχνική που περιγράφω για να παρουσιάσεις, σε μερικά σημεία, την οπτική γωνία του δολοφόνου. Η ιστορία σου είναι, γενικά, γραμμένη σε τρίτο πρόσωπο, οπότε αποφασίζεις ότι τα κομμάτια με την οπτική γωνία του δολοφόνου θα είναι επίσης γραμμένα σε τρίτο πρόσωπο αλλά με πλάγια γράμματα. Αυτό, μάλλον, δεν θα ήταν και τόσο αποτελεσματικό για να δημιουργήσει αποξένωση. Ο αναγνώστης θα συνεχίσει να διαβάζει όπως διάβαζε και την υπόλοιπη ιστορία. Το να γράψεις αυτά τα κομμάτια στο πρώτο πρόσωπο ίσως να ήταν ένα σκαλοπάτι παραπάνω στην κλίμακα αποξένωσης. Το να τα γράψεις στο δεύτερο πρόσωπο ίσως να ήταν δύο σκαλοπάτια παραπάνω στην κλίμακα της αποξένωσης. Ή θα μπορούσες να χρησιμοποιήσεις άλλες μεθόδους που αφορούν τη στίξη ή/και την παραγραφοποίηση.
Υπάρχουν, προφανώς, διάφορες τέτοιες μέθοδοι για να πετύχεις την αίσθηση αποξένωσης και θα αναφέρω ορισμένες παρακάτω, χωρίς αυτή η λίστα να τις περιλαμβάνει όλες, φυσικά. (Δε νομίζω ότι θα ήταν εύκολο κάτι τέτοιο, γιατί πάντα κάποιος μπορεί να σκεφτεί κάτι ακόμα πιο παράξενο.)
Θα διαχωρίσω αυτές τις μεθόδους σε τεχνικές αισθητικής και σε τεχνικές κατανόησης. Ορισμένοι ίσως να αμφισβητήσουν ότι οι τεχνικές αισθητικής είναι ουσιώδεις· ίσως να τις θεωρήσουν «φτηνά κόλπα»· και ίσως να έχουν δίκιο. Σίγουρα δεν είναι επί της ουσίας της γραφής. Είναι, περισσότερο, σαν ειδικά εφέ. Αλλά, κάπου-κάπου, ακόμα και τα ειδικά εφέ μπορούν να προσφέρουν κάτι σημαντικό, ιδίως αν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με κάποιες από τις τεχνικές κατανόησης.
Αρχίζω, λοιπόν, με τις τεχνικές αισθητικής.
Τονισμός γραμματοσειράς. Το αν τα γράμματα θα είναι πλάγια, έντονα, ή υπογραμμισμένα (και υπάρχει και η διπλή υπογράμμιση). Μπορεί να φανεί χρήσιμο όταν θέλεις να κάνεις ένα κομμάτι να ξεχωρίζει με την πρώτη ματιά ή να δημιουργεί έντονη οπτική εντύπωση.
Αλλαγή γραμματοσειράς. Το να χρησιμοποιείς διαφορετική γραμματοσειρά απ’ό,τι στην κανονική αφήγηση. Ιδιαίτερα χρήσιμο, ίσως, αν θέλεις να προσομοιώσεις έντυπα (όπως το παράδειγμά μου με τις εφημερίδες παραπάνω)· αλλά όχι μόνο, βέβαια.
Αλλαγή χρώματος. Το να αλλάζεις το χρώμα της γραμματοσειράς. Ναι, ξέρω, είναι πολύ κιτς, και περισσότερο σε παιδικό βιβλίο ταιριάζει. Αλλά έπρεπε να το αναφέρω, γιατί δεν αποκλείεται και να χρησιμοποιηθεί με τρόπο καλόγουστο και αποτελεσματικό. Τίποτα δεν αποκλείεται, ποτέ. Ίσως να θέλεις να γράψεις για δράκους της φωτιάς και για ξωτικά των δασών που βρίσκονται μεταξύ τους σε Αιώνιο Πόλεμο.
Εικόνες. Στα βιβλία οι εικόνες συνήθως χρησιμοποιούνται μόνο για ντεκόρ. Και να τις βγάλεις δεν χάνεις τίποτα (εκτός, ίσως, από καθαρά αισθητικής άποψης). Μπορείς, όμως, να τις κάνεις βασικό μέρος της ιστορίας. Μπορεί κάποιες εικόνες ή διαγράμματα να είναι σημαντικά για το νόημα που θέλεις να αποδώσεις.
Στοίχιση παραγράφων. Προς τα πού θα γέρνουν οι παράγραφοι.
Θα είναι κεντραρισμένες;
Θα σε κοιτάζουν ύποπτα από τα δεξιά;
Θα έχουν το κλασικό στιλ γραφομηχανής από αριστερά;
Ή, μήπως, θα είναι κυριλέ και καθωσπρέπει, έχοντας μια ομοιόμορφη στοίχιση και από τις δύο μεριές, ώστε τα πάντα να είναι ισοσκελισμένα και άψογα;
Τοποθέτηση πάνω στη σελίδα. Το πού βάζεις τις λέξεις επάνω στη σελίδα. Για παράδειγμα, μπορεί να γράφεις μόνο από τη μέση της σελίδας και μετά, ή μόνο στο τελευταίο τέταρτο, ή μόνο στη δεξιά ή την αριστερή άκρη.
Σκέψου έναν ηλεκτρονικό επεξεργαστή κειμένου. Αν πιάσεις και δεις τις παραλλαγές στις γραμματοσειρές που έχουν οι περισσότεροι επεξεργαστές κειμένων είναι να τραβάς τα μαλλιά σου. Και όλα αυτά μπορούν, θεωρητικά, να χρησιμοποιηθούν με τρόπο αποτελεσματικό σε πειραματικά
λογοτεχνικά κομμάτια.
Αυτές είναι όλες οι τεχνικές αισθητικής που μπορώ να σκεφτώ. Πάμε τώρα στις τεχνικές κατανόησης, που είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι θεωρούν πιο ουσιώδεις.
Η χρήση των κεφαλαίων. Το πού και πώς βάζεις κεφαλαία γράμματα. Μήπως Κάποιος Σκέφτεται Με Το Πρώτο Γράμμα Κάθε Λέξης Κεφαλαίο; ΜΗΠΩΣ ΚΑΠΟΙΑ ΓΡΑΦΕΙ ΜΕ ΟΛΑ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ; Θυμίζει ύποπτα τεχνική αισθητικής, αλλά δεν ήθελα να την εντάξω εκεί γιατί τα κεφαλαία γράμματα παίζουν ρόλο ακόμα και στη γραμματική· δεν είναι μόνο ειδικό εφέ.
Στίξη και δομή προτάσεων. Το πώς χρησιμοποιείται η στίξη μπορεί σε πολλούς να φαίνεται όχι και τόσο σημαντικό. Σε τελική ανάλυση, έχει και κανένα νόημα αν θα βάλεις ή δεν θα βάλεις κόμμα μετά από το «σε τελική ανάλυση»; Η στίξη, όμως, είναι βασικό στοιχείο του ύφους της γραφής. Περνάει πράγματα με τρόπο σχεδόν υποσυνείδητο. Σκέψου πώς φαίνεται μια παράγραφος γραμμένη όλο με άνω τελείως και πουθενά τελείες· Σκέψου πώς φαίνεται αν δεν βάζεις τελείες στο τέλος κάθε πρότασης αλλά μόνο κεφαλαίο στην αρχή κάθε καινούργιας πρότασης Σκέψου πώς φαίνεται αν βάζεις τελείες στο τέλος κάθε πρότασης αλλά αρχίζεις κάθε καινούργια πρόταση με μικρό γράμμα. σκέψου πώς φαίνεται το κείμενο χωρίς καθόλου κόμματα. Σκέψου τι εντύπωση δίνει η κατάχρηση των θαυμαστικών!! Και τι γίνεται αν κάνεις συνεχώς πολλές ερωτήσεις; Κι άλλες ερωτήσεις; Είναι λογικές τόσες ερωτήσεις; Γιατί συνέχεια ρωτάς; Σκέψου τι γίνεται αν το μόνο σημείο στίξης που χρησιμοποιείς είναι το κόμμα, Όλα αυτά αποξενώνουν, δίνουν μια διαφορετική αίσθηση στο κείμενο που υπερβαίνει την απλή αισθητική και περνά στο επίπεδο της κατανόησης, στο πώς αντιλαμβάνεσαι τη λογοτεχνική πραγματικότητα που διαβάζεις.
Παρουσίαση διαλόγου. Πώς γράφεις τον διάλογο των χαρακτήρων μέσα στα κομμάτια που θέλεις να δημιουργήσουν αποξένωση; Χρησιμοποιείς τον κλασικό τρόπο με τα εισαγωγικά και την αλλαγή παραγράφου κάθε φορά που μιλά καινούργιος χαρακτήρας; Υπάρχουν πολλοί εναλλακτικοί τρόποι – πιο πολλοί απ’ό,τι τολμώ να αναφέρω κάτωθι:
- Μπορείς να ακολουθήσεις την λιγάκι ξεπερασμένη νοοτροπία τού να εισάγεις τον διάλογο με μεγάλες παύλες.
- Μπορείς να μην αλλάζεις παράγραφο κάθε φορά που αλλάζει ο ομιλητής.
- Μπορείς να βάζεις πλάγια γράμματα στον διάλογο αντί για εισαγωγικά.
- Μπορείς να μην βάζεις ούτε πλάγια ούτε εισαγωγικά ούτε κανένα άλλο διακριτικό σημάδι.
- Μπορείς κάθε φορά που ξεκινά να μιλά ένας χαρακτήρας να αρχίζεις την πρόταση με μικρό γράμμα αντί για κεφαλαίο.
- Μπορείς να βάζεις τις προτάσεις ρήματος διαλόγου σε άλλη παράγραφο από ό,τι τον διάλογο1.
Δόμηση παραγράφων. Δεν αναφέρομαι στη στοίχιση, στην εσοχή, και σε λοιπά τυπογραφικά πράγματα αισθητικού τύπου. Μιλάω για το πώς δομείς λογοτεχνικά τις παραγράφους σου. Ένα παράδειγμα είναι εκείνο που λέω παραπάνω με τον διάλογο: Αφήνεις παράγραφο κάθε φορά που αλλάζει ο ομιλητής ή δεν αφήνεις; Αυτό είναι ένα από τα πολύ βασικό ερωτήματα, αλλά δεν είναι το μόνο. Η δόμηση των παραγράφων είναι ένα λεπτό ζήτημα, όπως και η στίξη. Περνά νοήματα σχεδόν υποσυνείδητα. Διαφορετική αίσθηση δίνεις όταν, συνειδητά, κάνεις πολλές μικρές παραγράφους, παρά όταν κάνεις μεγάλες παραγράφους που μπορεί να πιάνουν ακόμα κι ολόκληρες σελίδες. Υπάρχουν, υποπτεύομαι, εκατοντάδες τρόποι για το πού και πώς να χωρίζεις παραγράφους. Αναφέρω μερικές ιδέες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πειραματικά (και μη) λογοτεχνικά κείμενα:
- Όταν βάζεις άμεσες σκέψεις, αλλάζεις παράγραφο πάντα.2
- Όταν γράφεις σκηνές μάχης δεν αλλάζεις παράγραφο ποτέ, για να δώσεις την αίσθηση συνεχόμενης ροής.
- Γράφοντας από την οπτική γωνία ενός συγκεκριμένου χαρακτήρα, όταν αυτός ο χαρακτήρας αρχίζει να εξοργίζεται σε σημείο παραφροσύνης, σπάνια αφήνεις παράγραφο· οι παράγραφοι γίνονται τόσο μεγάλες που πιάνουν ολόκληρες σελίδες.
- Όλα τα κεφάλαια που περιγράφουν την πολιορκία του κάστρου από μια γενική, ουδέτερη οπτική γωνία τρίτου προσώπου είναι, από την αρχή ώς το τέλος, γραμμένα με μία και μόνο παράγραφο.
Η χρήση των λέξεων. Εννοείται; Φυσικά και όχι. Για παράδειγμα, όταν γράφεις σε πρώτο πρόσωπο ή σε περιορισμένη οπτική γωνία τρίτου προσώπου, ο χαρακτήρας σου μπορεί να σκέφτεται (άσε πια το να μιλά) με συγκεκριμένες λέξεις που δεν χρησιμοποιείς και τόσο μέσα στην «κανονική» αφήγηση. Ένας μισογύνης μπορεί να βλέπει κάθε γυναίκα ως «πουτάνα», ή μια γυναίκα να βλέπει όλους τους άντρες ως «μαλάκες».3 Υπάρχουν, βέβαια, και άπειρες άλλες περιπτώσεις και παραδείγματα που θα μπορούσε κανείς να αναφέρει, όπως το να χρησιμοποιείς πιο αστεία γλώσσα σε κάποια ονειρικά κομμάτια, ή πιο σκοτεινή γλώσσα όταν γράφεις για τους κατοίκους των υπονόμων μιας διεφθαρμένης πόλης. Πάντοτε, η χρήση συγκεκριμένων λέξεων δίνει μια διαφορετική αίσθηση στο κείμενο.
Καθαρεύουσα και Δημοτική. Το αν θα χρησιμοποιείς Καθαρεύουσα (ή καθαρευουσιάνικες εκφράσεις) ή Δημοτική μοιάζει με τη χρήση των λέξεων που αναφέρω παραπάνω, αλλά δεν είναι και ακριβώς το ίδιο πράγμα. Για παράδειγμα, μπορεί μέσα στο βιβλίο σου να παρεμβάλλεις κομμάτια από την Αρχαία Εγκυκλοπαίδεια των Μυστικών της Γαλανής Χώρας τα οποία όλα είναι γραμμένα στην Καθαρεύουσα, για να δείξεις ότι πρόκειται για αρχαιοπρεπή κείμενα.
Κενά ανάμεσα στις παραγράφους. Συνήθως αφήνουμε κενό ανάμεσα στις παραγράφους όταν αλλάζουμε σκηνή ή οπτική γωνία. Σ’ένα πειραματικό κείμενο, όμως, που ποντάρει στην αποξένωση των αισθήσεων μπορεί το κενό να έχει διάφορες χρήσεις. Για παράδειγμα, αν κάποιος χαρακτήρας χάνει τη μνήμη του, μπορείς να αφήνεις κενά ανάμεσα στις παραγράφους τα οποία δείχνουν τις απώλειες· παρόμοιο πράγμα μπορεί να ισχύει όταν κάποιος χαρακτήρας γράφει ημερολόγιο και θέλει να διαχωρίσει πράγματα έτσι ώστε στο δικό του μυαλό να κατατάσσονται καλύτερα ή να βγάζουν, για εκείνον, νόημα.
Αλλαγή προσώπου. Είναι προφανές πως προκαλείς μια σχετική αποξένωση όταν γράφεις την «κανονική» σου αφήγηση σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ενώ σε ορισμένα κομμάτια αυτό το πρόσωπο αλλάζει. Για παράδειγμα, αν γράφεις γενικά σε τρίτο πρόσωπο, τα κομμάτια που είναι σε πρώτο πρόσωπο θα φαίνονται περίεργα. Το ίδιο θα ισχύει αν γράφεις γενικά σε πρώτο πρόσωπο και μόνο κάποια λίγα κομμάτια είναι γραμμένα σε τρίτο. Και το δεύτερο πρόσωπο, φυσικά, πάντα φαίνεται περίεργο.
Αλλαγή οπτικής γωνίας. Μόνο οι μεγάλες, δραματικές αλλαγές στην οπτική γωνία μπορούν να προκαλέσουν αποξένωση. Για παράδειγμα, γράφεις σε μια γενική οπτική γωνία τρίτου προσώπου αναφέροντας σκέψεις και αισθήσεις των χαρακτήρων – και μετά, γράφεις ένα κομμάτι σε τελείως ουδέτερη οπτική γωνία που λέει ότι βρέθηκε ένα πτώμα στο χολ του ξενοδοχείου· κι από κει και πέρα, χρησιμοποιείς κινηματογραφική οπτική γωνία χωρίς να γράφεις καθόλου για τις σκέψεις ή τις αισθήσεις των χαρακτήρων, έτσι ώστε να μην έχουμε την παραμικρή ιδέα ποιος μπορεί να ήταν ο δολοφόνος. Ύστερα, όταν ανακαλυφθεί ο δολοφόνος, επιστρέφεις πάλι στη γενική οπτική γωνία τρίτου προσώπου με σκέψεις και αισθήσεις των χαρακτήρων. Περισσότερα για τις οπτικές γωνίες στο άρθρο μου Περί Γραφής: Οπτική Γωνία.
Νομίζω ότι ανέφερα αρκετές μεθόδους. Για περισσότερες αφήστε τη φαντασία σας να οργιάσει. Δεν υπάρχουν κανόνες όταν θέλεις να γράψεις κομμάτια που παρεμβάλλονται μέσα στην κανονική αφήγηση προκειμένου να προκαλέσουν αποξένωση, μυστήριο, ή αποπροσανατολισμό.
«Συγνώμη,»
ρώτησε ο Κότσυφας έναν περιπτερά, γιατί είχε χαθεί τελείως μέσα στην πόλη παρότι η θεία του του είχε δώσει χάρτη προτού έρθει (το μέρος ήταν λαβύρινθος!),
«πού είναι το Κοινοβούλιο των Εξωγήινων;»
«Δε βλέπεις, ρε μάστορα, ότι το μαγαζί κλείνει;»
αποκρίθηκε ο περιπτεράς, ενοχλημένος που όλο ερωτήσεις του έκαναν κάτι παράξενοι τύποι σήμερα.
–Μετά, ο Κότσυφας ξύπνησε.
Η Σελντίρα ήξερε ότι, αν οι Σωματοφύλακες του Βασιληά είχαν ανακαλύψει τον Βερέσνιο κρυμμένο μέσα στη ντουλάπα της Βασίλισσας, θα είχαν όλοι τους τεράστια προβλήματα πολύ σύντομα.
Θα έρθουν ακόμα και για μένα.
Ναι, ήταν πολύ πιθανό να κυνηγούσαν ακόμα και τη Σελντίρα. Κανείς δεν ήξερε, βέβαια, ότι ήταν ερωμένη του Βερέσνιου αλλά όλοι ήξεραν ότι ήταν ξαδέλφη του.
Το καλύτερο θα ήταν να είχαμε φύγει από εδώ!
Ο Βερέσνιος, όμως, επέμενε πως προτού κάνουν οτιδήποτε έπρεπε να βρει το μαγικό δαχτυλίδι που η Βασίλισσα (όπως έλεγαν πολλοί) έκρυβε μέσα στο συρτάρι της τουαλέτας της, κάτω απ’τον καθρέφτη.
Και τώρα ίσως να μη φύγουμε ποτέ...
Καθόταν και περίμενε την πουτάνα να έρθει, αλλά ακόμα δεν είχε φανεί. Και βιαζόταν να πάει αυτούς τους φακέλους στον διευθυντή, για να μη φάει καμια μήνυση. Κάθε λεπτό ήταν σημαντικό.
Βαριεστημένος και ανήσυχος συγχρόνως, πήγε να πάρει έναν καφέ από την ξανθιά πουτάνα στην καντίνα, και κάθισε, μετά, στη γωνία ανάμεσα στο βιντεοκλάμπ και στο βιβλιοπωλείο πίνοντας νευρικά με το καλαμάκι. Οι πουτάνες που έμπαιναν κι έβγαιναν από το βιβλιοπωλείο ήταν άλλο πράμα! Μόνο αυτές είναι ικανές να πετάνε τα λεφτά τους σε τόσα βιβλία!
(ΣημείωσηΣημείωση για τα Περί Γραφής 
Αν είσαι φυσιολογικός αναγνώστης δε χρειάζεται να διαβάσεις αυτό το κομμάτι. Αν είσαι από εκείνους που θα σκεφτούν «Και ποιος νομίζει ότι είναι αυτός που θα μιλήσει για τη συγγραφή;», ή «Πολύ σπουδαίος δεν την έχει δει για να μας λέει πώς θα γράφουμε;», ή κάτι παρόμοια κολακευτικό για το άτομό μου, τότε είσαι το Πράσινο Ανθρωπάκι, και μπορείς να συνεχίσεις να διαβάζεις. Αγαπητό Πράσινο Ανθρωπάκι, Στα Περί Γραφής μιλάω για ορισμένες από τις συγγραφικές μου εμπειρίες, και δίνω κάποιες συμβουλές ή κατευθυντήριες γραμμές για νέους (όχι, απαραιτήτως, ηλικιακά) συγγραφείς. Δεν είναι τίποτα περισσότερο από αυτό: εμπειρίες, σκέψεις, συμπεράσματα. Το διαβάζεις, κι αν πιστεύεις ότι σου λέει κάτι ενδιαφέρον, έχει καλώς· αν πιστεύεις ότι δε σ'ενδιαφέρει, ή αν διαφωνείς κάθετα, το αγνοείς. Τουλάχιστον, αυτό κάνω εγώ όταν διαβάζω παρόμοια άρθρα: αν θεωρώ ότι λέει κάτι ενδιαφέρον, το διαβάζω με ευχαρίστηση· αν θεωρώ ότι δεν με ενδιαφέρει, το αγνοώ. Να το έχεις αυτό υπόψη σου όταν διαβάζεις τα Περί Γραφής. Δεν είναι δεσμευτικά, ούτε κανένας νόμος· είναι, απλώς, μερικές σκέψεις, γνώμες, και εμπειρίες μου. για τα Περί Γραφής.)
