Η Μάστιγα των Χρονικών και των Τοπικών Επιρρημάτων – Κώστας Βουλαζέρης – φανταστική λογοτεχνία, επιστημονική φαντασία, μαγικός ρεαλισμός, περιπέτεια – δωρεάν βιβλία, μυθιστορήματα και διηγήματα

19/10/2019

Περί Γραφής: Η Μάστιγα των Χρονικών και των Τοπικών Επιρρημάτων
Η εξάλειψη άχρηστων, ή επαναληπτικών, τοπικοχρονικών επιρρημάτων

Ο Νέστορας άνοιξε την πόρτα και μπήκε μέσα στη μεγάλη σάλα του παλιού του σπιτιού. Την τελευταία φορά που ήταν εδώ μέσα, το μέρος ήταν κατεστραμμένο· οι Επιδρομείς των Κρημνών είχαν διαλύσει και λεηλατήσει τα πάντα εδώ. Ο Νέστορας φοβόταν ότι θα τα έβρισκε έτσι ξανά, αλλά τώρα στεκόταν μπροστά σε μια τελείως διαφορετική εικόνα. Το δωμάτιο μπροστά του δεν ήταν όπως το θυμόταν από τότε που είχε φύγει από εδώ. Κάποιος το είχε φτιάξει σαν καινούργιο, και το είχε διακοσμήσει όμορφα κιόλας, αν και όλο το υπόλοιπο σπίτι ήταν ακόμα ρημαγμένο. Ποιος είχε έρθει εδώ;

Το παραπάνω είναι ένα παράδειγμα που έγραψα γι’αυτό το άρθρο. Αν το παρατηρήσεις, βλέπεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Μπορείς να καταλάβεις τι; Σκέψου το για λίγο προτού συνεχίσεις να διαβάζεις. Θα περιμένω.

Το σκέφτηκες;

Ίσως να πρόσεξες ότι έχει πολλές άχρηστες λέξεις. Επιρρήματα, συγκεκριμένα. Τοπικά επιρρήματα. Αν δεν το πρόσεξες ρίξ’ του πάλι μια ματιά, έχοντας αυτό κατά νου.

Το παράδειγμά μας δεν είναι «λάθος» ακριβώς – η σύνταξη είναι σωστή – αλλά ούτε και καλογραμμένο είναι. Η λογοτεχνική αισθητική του έχει πρόβλημα. Μέσα σ’αυτή την παράγραφο υπάρχουν πάρα πολλά άχρηστα εδώ και μέσα, καθώς και ένα τελείως άχρηστο μπροστά. Εκτός του ότι οι εν λόγω λέξεις ηχούν επαναληπτικά – πράγμα που, αν δεν γίνεται εσκεμμένα, είναι αισθητικά κακό – οι περισσότερες είναι περιττές ούτως ή άλλως.

Καθώς μιλάμε, πετάμε μέσα στον προφορικό λόγο πάρα πολλά μέσα, έξω, εδώ, εκεί, τότε, τώρα, κάποτε, και άλλα χρονικά και τοπικά επιρρήματα. Μας ξεφεύγουν, έρχονται στη γλώσσα· δεν μπορείς να το ελέγξεις. Δεν θα είχε νόημα, ίσως, ακόμα κι αν κατάφερνες να το ελέγξεις.

Αλλά στον γραπτό λόγο, ειδικά στον λογοτεχνικό, έχει νόημα.

Ας δούμε από λίγο πιο κοντά το παραπάνω παράδειγμα.

Ο Νέστορας άνοιξε την πόρτα και μπήκε μέσα στη μεγάλη σάλα του παλιού του σπιτιού.

Το μέσα είναι τελείως άχρηστο. Αφού ο Νέστορας μπήκε, προφανώς μπήκε μέσα· δεν μπορεί να μπήκε έξω.

Και, ακόμα χειρότερα, η επόμενη πρόταση έχει δύο ακαλαίσθητες επανάληψης:

Την τελευταία φορά που ήταν εδώ μέσα, το μέρος ήταν κατεστραμμένο· οι Επιδρομείς των Κρημνών είχαν διαλύσει και λεηλατήσει τα πάντα εδώ.

Το μέσα είναι η πρώτη επανάληψη, και πάλι είναι τελείως άχρηστο εκτός αν θέλεις να υπερτονίσεις τον εσωτερικό χώρο για κάποιο λόγο. Το δεύτερο εδώ είναι επίσης άχρηστο. Υπονοείται· δεν υπάρχει λόγος να το γράψεις, και δημιουργεί και επανάληψη εκτός των άλλων.

Πάμε παρακάτω:

Ο Νέστορας φοβόταν ότι θα τα έβρισκε έτσι ξανά, αλλά τώρα στεκόταν μπροστά σε μια τελείως διαφορετική εικόνα. Το δωμάτιο μπροστά του δεν ήταν όπως το θυμόταν από τότε που είχε φύγει από εδώ.

Το πρώτο μπροστά είναι απαραίτητο για να βγάζει νόημα η πρόταση. Το δεύτερο είναι άχρηστο. Προφανώς το δωμάτιο ήταν μπροστά του, αφού μόλις τώρα μπήκε εκεί· τι άλλο θα μπορούσε να ήταν; Πίσω του; Πλάι του; Σίγουρα όχι.

Το εδώ δημιουργεί άλλη μια επανάληψη, ακόμα κι αν έχεις σβήσει τα περιττά εδώ πιο πάνω, αλλά είναι απαραίτητο για την πρόταση. Ωστόσο, για να αποφύγεις την επανάληψη θα μπορούσες να το αντικαταστήσεις με κάτι πιο συγκεκριμένο. Σε τι αναφέρεται το εδώ; Στην πόλη; Γράψε στην πόλη, τότε.

Και πάμε στο τέλος του παραδείγματος:

Κάποιος το είχε φτιάξει σαν καινούργιο, και το είχε διακοσμήσει όμορφα κιόλας, αν και όλο το υπόλοιπο σπίτι ήταν ακόμα ρημαγμένο. Ποιος είχε έρθει εδώ;

Κι άλλο εδώ; Τι γίνεται μ’αυτά τα εδώ εδώ πέρα; Παντού ξεπηδάνε; Το συγκεκριμένο μοιάζει πάλι απαραίτητο. Θα μπορούσες να το κρατήσεις – και θα έπρεπε, ίσως – αν εξαλείψεις το προηγούμενο με κάποιο τρόπο, ώστε να μην ηχούν σαν καμπάνες το ένα μετά το άλλο.

Το παράδειγμα, λοιπόν, θα ήταν καλύτερα γραμμένο ως εξής:

Ο Νέστορας άνοιξε την πόρτα και μπήκε στη μεγάλη σάλα του παλιού του σπιτιού. Την τελευταία φορά που ήταν εδώ, το μέρος ήταν κατεστραμμένο· οι Επιδρομείς των Κρημνών είχαν διαλύσει και λεηλατήσει τα πάντα. Ο Νέστορας φοβόταν ότι θα τα έβρισκε έτσι ξανά, αλλά τώρα στεκόταν μπροστά σε μια τελείως διαφορετική εικόνα. Το δωμάτιο δεν ήταν όπως το θυμόταν από τότε που είχε φύγει από την πατρίδα του. Κάποιος το είχε φτιάξει σαν καινούργιο, και το είχε διακοσμήσει όμορφα κιόλας, αν και όλο το υπόλοιπο σπίτι ήταν ακόμα ρημαγμένο. Ποιος είχε έρθει εδώ;

Από τα τέσσερα εδώ έμειναν μόνο δύο, το ένα στην αρχή της παραγράφου, το άλλο στο τέλος· δεν δημιουργούν άσχημη επανάληψη. Από τα μέσα δεν έμεινε κανένα· ήταν άχρηστα ούτως ή άλλως. Και το ένα από τα δύο μπροστά πήρε πόδι επίσης. Η παράγραφος έγινε πολύ πιο όμορφη.

Ας δούμε ένα ακόμα παράδειγμα, γιατί αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξηγήσω τι θέλω να πω.

Το βράδυ, το θηρίο ήταν μαζεμένο μες στο καβούκι του και δεν έβγαινε έξω καθόλου. Τώρα, όμως, είχε απλώσει τα πλοκάμια του έξω και βλέπαμε ότι στην άκρη του καθενός υπήρχε ένα επικίνδυνο, γαμψό νύχι. Χτες βράδυ είχε αρπάξει ένα κατσίκι και το είχε φάει, και τώρα δεν έμοιαζε πεινασμένο. Ωστόσο, δεν ξέραμε πώς μπορεί τώρα να αντιδρούσε.

Ο Γουλ τράβηξε το σπαθί του έξω από το θηκάρι. «Πρόσεχε τώρα, Μαρ,» μου είπε. Δεν φαινόταν πια και τόσο τρομαγμένος από το θηρίο.

«Μην κάνεις απειλητικές κινήσεις,» του πρότεινα. «Μπορεί να το φοβίσεις.»

Η Ζιλ είχε την όψη της κρυμμένη μες στην κουκούλα της και κρατούσε το πιστόλι της μέσα στη γροθιά της, σημαδεύοντας το θηρίο που δεν ήταν πια ακίνητο όπως πριν. «Να φοβίσουμε εμείς αυτό;» είπε ρουθουνίζοντας· αλλά δεν ήταν πια και τόσο άνετη όσο πριν.

Διαβάζοντας αυτό το κομμάτι με λίγη προσοχή μπορείς να παρατηρήσεις τα προβλήματα με τα τοπικά και τα χρονικά επιρρήματα. Αλλά ας το τεμαχίσουμε το πράγμα.

Το βράδυ, το θηρίο ήταν μαζεμένο μες στο καβούκι του και δεν έβγαινε έξω καθόλου.

Το έξω είναι άχρηστο· το έβγαινε το υπονοεί από μόνο του. Αυτά τα γράφεις μόνο αν θες να το τονίσεις, ή για κάποιο ιδιαίτερο αισθητικό λόγο. Αλλιώς, είναι περιττά· δεν έχουν πραγματικά θέση μες στο κείμενο.

Τώρα, όμως, είχε απλώσει τα πλοκάμια του έξω και βλέπαμε ότι στην άκρη του καθενός υπήρχε ένα επικίνδυνο, γαμψό νύχι. Χτες βράδυ είχε αρπάξει ένα κατσίκι και το είχε φάει, και τώρα δεν έμοιαζε πεινασμένο. Ωστόσο, δεν ξέραμε πώς μπορεί τώρα να αντιδρούσε.

Το έξω εδώ είναι αρκετά απαραίτητο. Ίσως όχι 100%, αλλά καλό θα ήταν να υπάρχει γιατί δείχνει ότι πριν τα πλοκάμια ήταν κρυμμένα κάπου μέσα (δηλαδή, στο καβούκι). Αν έχεις σβήσει το προηγούμενο, άχρηστο έξω, όλα καλά. Αν όχι, έχεις κακή επανάληψη.

Το πρώτο τώρα χρειάζεται· δεν μπορείς να το κόψεις. Το δεύτερο τώρα είναι επαναληπτικό· πρέπει να το αντικαταστήσεις με κάτι άλλο: με πλέον ίσως. Το τρίτο τώρα πάλι μοιάζει χρήσιμο αλλά είναι ακόμα μια επανάληψη. Πώς μπορείς να το κόψεις; Σκέψου τι δείχνει. Αναφέρεται στο σήμερα, έτσι δεν είναι; Τα προηγούμενα είχαν γίνει χτες βράδυ. Οπότε, γράψε σήμερα αντί για τώρα.

Το βράδυ είναι επαναληπτικό, γιατί η προηγούμενη πρόταση ξεκινά με Το βράδυ... Καλό είναι να το κόψεις κι αυτό. Δεν έχει πραγματική χρησιμότητα. Το χτες από μόνο του επαρκεί.

Και προχωράμε με τον τεμαχισμό:

Είναι καταφανώς ηλίθιο να γράψεις έξω εδώ, γιατί δεν γίνεται να τραβήξεις το σπαθί «μέσα» στο θηκάρι· οπότε, το έξω παίρνει πόδι, ασυζητητί. Το τώρα δεν έχει πρόβλημα – αν έχεις εξαλείψει τα προηγούμενα. Θα μπορούσες, βέβαια, και να το παραλείψεις· δεν είναι απαραίτητο, αν και προσδίδει κάτι το ιδιαίτερο στα λόγια του Γουλ.

Σημείωσε το πια και το τόσο σε μια γωνία του μυαλού σου. Θα τα θυμηθούμε σύντομα.

Και τι λέει μετά;

«Μην κάνεις απειλητικές κινήσεις,» του πρότεινα. «Μπορεί να το φοβίσεις.»

Όλα καλά εδώ. Έτσι;

Και φτάνοντας στο τέλος:

Το μες είναι μέσα που μας παίζει κόλπα, αλλά εδώ είναι ψιλοαπαραίτητο, γιατί η πρόταση δεν θα ακουγόταν και τόσο καλά, νομίζω, αν τη γράφαμε Η Ζιλ είχε την όψη της κρυμμένη στην κουκούλα της. Δε θα ήταν λάθος, αλλά αυτό το μες την κάνει να ακούγεται καλύτερα.

Το δεύτερο μέσα, ωστόσο, είναι τελείως άχρηστο. Απερίφραστα το σφάζεις.

Πρόσεξε τι γίνεται μετά. Έχουμε ένα σωρό πια, και είχαμε πια και λίγο πιο πριν. (Το θυμάσαι, έτσι;) Πόσα πια να βάλεις πια; Παράγινε το κακό. Επιπλέον, η φράση «δεν ήταν πια και τόσο άνετη όσο πριν» χρησιμοποιεί παρόμοιο εκφραστικό τρόπο με τη φράση «Δεν φαινόταν πια και τόσο τρομαγμένος από το θηρίο» που εμφανίζεται παραπάνω. Κάτι πρέπει να γίνει εδώ.

Επίσης, έχουμε δύο πριν το ένα μετά το άλλο. Μας έχει καταστρέψει ο συγγραφέας. Σίγουρα κάτι πρέπει να γίνει αν ποντάρεις έστω και λίγο σε μια καλαισθησία του κειμένου.

Σκέψου τι δείχνουν αυτά τα πρώτα πια και πριν. Αναφέρονται στο τι συνέβαινε χτες βράδυ, έτσι; Γράψε, λοιπόν: σημαδεύοντας το θηρίο που δεν ήταν ακίνητο όπως τη νύχτα. Χρησιμοποίησε, επιπλέον, τη νύχτα για να αποφύγεις να ξαναγράψεις το βράδυ – αν και αυτό δεν είναι απαραίτητο· δεν χτυπά άσχημα ως επανάληψη, γιατί το πρώτο το βράδυ είναι πολύ μακριά.

Τι θα κάνουμε τώρα με τα επόμενα πια, τόσο, και πριν; Κανονικά, μπορούσαμε να τα αφήσουμε όπως είναι· δεν είναι άσχημα. Αλλά υπάρχει αυτή η εκφραστική ομοιότητα με το «Δεν φαινόταν πια και τόσο τρομαγμένος» λίγο παραπάνω, που ίσως να θες να εξαλείψεις για αισθητικούς λόγους. Σκέψου και πάλι τι δείχνει αυτό το «αλλά δεν ήταν πια και τόσο άνετη όσο πριν». Θα μπορούσες να το εκφράσεις κάπως αλλιώς; Αναμφίβολα. Υπάρχουν πάντα πιο πολλοί τρόποι για να πεις κάτι απ’ό,τι ίσως να νομίζεις. Μη λυπάσαι να σβήσεις και να ξαναγράψεις πράγματα· οι λέξεις δεν είναι ιερές. Γράψε, για παράδειγμα: αλλά τώρα δεν ήταν άνετη όπως τη θυμόμουν πριν από μερικές ώρες. Αυτό το τώρα δεν είναι επανάληψη εδώ – πρόσεξε πού είναι το προηγούμενο τώρα.

Ας δούμε πώς κάναμε το παράδειγμά μας ύστερα από τις αλλαγές:

Το βράδυ, το θηρίο ήταν μαζεμένο μες στο καβούκι του και δεν έβγαινε καθόλου. Τώρα, όμως, είχε απλώσει τα πλοκάμια του έξω και βλέπαμε ότι στην άκρη του καθενός υπήρχε ένα επικίνδυνο, γαμψό νύχι. Χτες είχε αρπάξει ένα κατσίκι και το είχε φάει, και δεν έμοιαζε πεινασμένο πλέον. Ωστόσο, δεν ξέραμε πώς μπορεί να αντιδρούσε σήμερα.

Ο Γουλ τράβηξε το σπαθί του από το θηκάρι. «Πρόσεχε τώρα, Μαρ,» μου είπε. Δεν φαινόταν πια και τόσο τρομαγμένος από το θηρίο.

«Μην κάνεις απειλητικές κινήσεις,» του πρότεινα. «Μπορεί να το φοβίσεις.»

Η Ζιλ είχε την όψη της κρυμμένη μες στην κουκούλα της και κρατούσε το πιστόλι της στη γροθιά της, σημαδεύοντας το θηρίο που δεν ήταν ακίνητο όπως τη νύχτα. «Να φοβίσουμε εμείς αυτό;» είπε ρουθουνίζοντας· αλλά τώρα δεν ήταν άνετη όπως τη θυμόμουν πριν από μερικές ώρες.

Τα πράγματα είναι καλύτερα. Είναι πιο λογοτεχνικά, θα μπορούσες να πεις.

Αναφερόμαστε εδώ, λοιπόν, σ’ενα θέμα που έχει να κάνει κυρίως με τις διορθώσεις του κειμένου αφότου το έχεις γράψει. Σωστά;

Και ναι και όχι. Εν μέρει, μάλλον. Σίγουρα, όταν διορθώνεις και έχεις κατά νου, εκτός των άλλων, και τέτοια πράγματα, θα συναντήσεις πολλά. Καλό είναι να τα αλλάζεις. Αλλά να έχεις πάντα υπόψη ότι υπάρχει κι ένα όριο. Έκανες μία διόρθωση του κειμένου; Θες να κάνεις κι άλλη μία; Εντάξει, κάνε. Μετά, τέλος. Γιατί, από ένα σημείο κι έπειτα, θ’αρχίσεις να το χαλάς. Επιπλέον, είναι άσκοπο να αναζητάς την τελειότητα. Τελειότητα δεν υπάρχει· σε όλα τα βιβλία συναντάς κάποια κατάχρηση χρονικών και τοπικών επιρρημάτων αν προσέξεις. Το ζητούμενο είναι να φτιάξεις το κείμενο όσο πιο καλό μπορείς, όχι να το κάνεις τέλειο. Αυτό πάντα πρέπει να το έχεις υπόψη, γιατί αλλιώς δεν πρόκειται ποτέ να τελειώσεις με τις διορθώσεις.

Ωστόσο, το θέμα στο οποίο αναφέρομαι σ’αυτό το άρθρο δεν έχει να κάνει μόνο με τις διορθώσεις του κειμένου αλλά και με το πώς το γράφεις. Όσο πιο καλά το γράψεις αρχικά, τόσο λιγότερες διορθώσεις θα κάνεις μετά. Και, για να το γράψεις καλά, πρέπει να αποκτήσεις κάποιες καλές συνήθειες, κάποιες τακτικές που το μυαλό σου χρησιμοποιεί ασυνείδητα σχεδόν και δεν διακόπτουν τη ροή της έμπνευσης. (Γιατί, αν έχεις να διαλέξεις ανάμεσα στην έμπνευση και στο να είναι καλογραμμένο το κείμενο, διάλεξε την έμπνευση πάντα. Η έμπνευση είναι το σημαντικότερο. Την αισθητική του κειμένου μπορείς να τη φτιάξεις και μετά.)

Η βασικότερη συνήθεια που πρέπει να αποκτήσεις είναι, νομίζω, να κόβεις κατευθείαν – να μην περιλαμβάνεις καν – τα άχρηστα τοπικά/χρονικά επιρρήματα. Για παράδειγμα, δεν πρέπει καν να σου έρχεται να γράψεις Ο Λάκης άνοιξε την πόρτα και μπήκε μέσα στο μαγαζί. Πρέπει αυτομάτως να μάθεις να γράφεις Ο Λάκης άνοιξε την πόρτα και μπήκε στο μαγαζί. Έτσι, κόβεις το 80% των άχρηστων τοπικοχρονικών επιρρημάτων. Ακόμα κι αν θα μπορούσαν να γραφτούν κάπου, καλύτερα να μην γράφονται αν δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος, γιατί συνήθως είναι περιττά.

Μια περίπτωση που μπορεί να ήθελες τέτοια περιττά επιρρήματα είναι αν προσπαθούσες να μιμηθείς τον προφορικό λόγο μέσα στο γραπτό κείμενο, και ειδικά τον προφορικό λόγο κάποιου που είναι ταραγμένος ή ίσως και λιγάκι αμόρφωτος. Για παράδειγμα, μπορεί να γράψεις: Και η Ρέα μάς έλεγε: «Μέσα στη σήραγγα ήταν όλοι σκοτωμένοι, και από μέσα τους έβγαιναν φριχτά μαύρα σκουλήκια, και φοβόμαστε ότι θα μας επιτίθονταν, οπότε τρέξαμε μέσα στο μηχανοστάσιο.»

Αλλά αυτές είναι ειδικές περιπτώσεις. Και στις ειδικές περιπτώσεις είναι που θα πρέπει να βάζεις το μυαλό σου να σκέφτεται με περιττά τοπικοχρονικά επιρρήματα. Στις άλλες περιπτώσεις, το μυαλό σου πρέπει να το εκπαιδεύσεις να τα κόβει αυτομάτως.

Αυτό σε γλιτώνει από αρκετή δουλειά στις διορθώσεις.

Τα τέσσερα βασικά πράγματα που πρέπει να έχεις κατά νου όταν προσπαθείς να εξαλείψεις τοπικά και χρονικά επιρρήματα, ή επιρρηματικές φράσεις, είναι τα εξής:

1) Είναι πραγματικά χρήσιμο; Αν όχι, γιατί ο γράφεις; Αν δεν προσθέτει κάτι στην πρόταση, σκότωσέ το αλύπητα. Τα περισσότερα μέσα, έξω, τώρα, και παρόμοια επιρρήματα δεν θα έπρεπε να υπάρχουν εκεί που τυχαίνει να εμφανίζονται.

2) Χρησιμοποίησε ένα άλλο επίρρημα που είναι παρόμοιο στη συγκεκριμένη περίπτωση. Για παράδειγμα, πολλές φορές το τώρα μπορεί να αντικατασταθεί άνετα με το πλέον ή το πια. Και αντιστρόφως. Το ίδιο για το πλέον και το πια αναμεταξύ τους. Επίσης, το εδώ και το εκεί, σε κάποια περιπτώσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα. Το πριν μπορεί να αντικαταστήσει το προηγουμένως (κι αντιστρόφως). Το μετά μπορεί να αντικαταστήσει το ύστερα ή το έπειτα (κι αντιστρόφως). Κι αυτή η λίστα σίγουρα δεν είναι εξαντλητική· απλά μερικές λέξεις που μου ήρθαν αμέσως στο μυαλό.

3) Πήγαινε στο πιο συγκεκριμένο. Τα περισσότερα επιρρήματα είναι γενικά, δεν είναι συγκεκριμένα. Γράφοντας τώρα, τι εννοείς μ’αυτό; Εννοείς σήμερα; Εννοείς ετούτη την ώρα; Εννοείς αυτό τον χρόνο; Εννοείς αυτή τη στιγμή; Γράφοντας εδώ τι εννοείς; Μέσα σ’ένα δωμάτιο; Μέσα σ’ένα οίκημα; Μέσα σε μια πόλη; Μέσα σε μια χώρα; Μέσα σε μια «πραγματικότητα»; Αν εννοείς κάτι πιο συγκεκριμένο, γιατί να μην το γράψεις; Υπάρχει κανένας λόγος να είσαι τόσο κρυψίνους;

4) Σκέψου πώς αλλιώς θα μπορούσες να εκφράσεις εκείνο που θέλεις. Υπάρχουν θεωρητικά άπειροι τρόποι για να πεις κάτι· μην πέφτεις στην παγίδα να νομίζεις πως αυτό που έγραψες είναι γραμμένο με τον «μοναδικό τρόπο». Πολλά από τα τοπικοχρονικά επιρρήματα που δημιουργούν άκομψες επαναλήψεις μπορούν να εξαλειφθούν έτσι. Έστω ότι γράφεις Τώρα είχαν τον πλήρη έλεγχο του οικοδομήματος και θες να εξαλείψεις το τώρα γιατί υπάρχει και πριν. Σκέψου τι διάολο σημαίνει αυτό το τώρα στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ίσως να μπορείς να γράψεις Έχοντας καταλάβει την αίθουσα τηλεπικοινωνιών, είχαν τον πλήρη έλεγχο του οικοδομήματος.

Αφού έχεις αποφασίσει να ακολουθήσεις μια καλή πρακτική με τα χρονικά και τα τοπικά επιρρήματα, μην είσαι και τόσο σκληρός με τον εαυτό σου. Γράψε το καλύτερο κείμενο που μπορείς να γράψεις. Κανένα κείμενο δεν είναι τέλειο από αισθητικής άποψης· όλα επιδέχονται αισθητικές διορθώσεις επ’άπειρον, αν το ψάξεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει και να κολλήσεις επ’άπειρον σε ένα και μόνο κείμενο.

(ΣημείωσηΣημείωση για τα Περί Γραφής

Αν είσαι φυσιολογικός αναγνώστης δε χρειάζεται να διαβάσεις αυτό το κομμάτι. Αν είσαι από εκείνους που θα σκεφτούν «Και ποιος νομίζει ότι είναι αυτός που θα μιλήσει για τη συγγραφή;», ή «Πολύ σπουδαίος δεν την έχει δει για να μας λέει πώς θα γράφουμε;», ή κάτι παρόμοια κολακευτικό για το άτομό μου, τότε είσαι το Πράσινο Ανθρωπάκι, και μπορείς να συνεχίσεις να διαβάζεις.

Αγαπητό Πράσινο Ανθρωπάκι,
Στα Περί Γραφής μιλάω για ορισμένες από τις συγγραφικές μου εμπειρίες, και δίνω κάποιες συμβουλές ή κατευθυντήριες γραμμές για νέους (όχι, απαραιτήτως, ηλικιακά) συγγραφείς. Δεν είναι τίποτα περισσότερο από αυτό: εμπειρίες, σκέψεις, συμπεράσματα. Το διαβάζεις, κι αν πιστεύεις ότι σου λέει κάτι ενδιαφέρον, έχει καλώς· αν πιστεύεις ότι δε σ'ενδιαφέρει, ή αν διαφωνείς κάθετα, το αγνοείς. Τουλάχιστον, αυτό κάνω εγώ όταν διαβάζω παρόμοια άρθρα: αν θεωρώ ότι λέει κάτι ενδιαφέρον, το διαβάζω με ευχαρίστηση· αν θεωρώ ότι δεν με ενδιαφέρει, το αγνοώ.
Να το έχεις αυτό υπόψη σου όταν διαβάζεις τα Περί Γραφής. Δεν είναι δεσμευτικά, ούτε κανένας νόμος· είναι, απλώς, μερικές σκέψεις, γνώμες, και εμπειρίες μου.

για τα Περί Γραφής.)

Επιστροφή στην
προηγούμενη σελίδα

Περισσότερες
Σκέψεις