Αρχείο Νέων 2021

Είναι αρκετά συνηθισμένο να χρειαστεί να φτιάξεις λέξεις καινούργιες όταν γράφεις φανταστική λογοτεχνία – ειδικά του είδους που εκτυλίσσεται σε φανταστικούς κόσμους. Νομίζω πως έχω αναφερθεί σ’αυτό το θέμα και παλιότερα, αλλά δεν είναι κάτι που εύκολα μπορείς να το εξαντλήσεις.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για να φτιάξεις καινούργιες λέξεις. Μπορεί να το κάνεις για αισθητικούς λόγους – για να δώσεις μια αίσθηση διαφορετικότητας στο φανταστικό σκηνικό. Ή μπορεί να το κάνεις για πρακτικούς λόγους – επειδή θέλεις κάπως να ονομάσεις κάτι που υπάρχει στο φανταστικό σκηνικό αλλά δεν υπάρχει στον «πραγματικό» κόσμο. Επίσης, μπορεί να το κάνεις επειδή έχει πλάκα! Ναι, το θεωρώ πολύ ψυχαγωγικό να φτιάχνεις καινούργιες λέξεις.

Η αλήθεια είναι πως δεν είναι ανάγκη να γράφεις ιστορίες σε κάποιον άλλο κόσμο για να φτιάξεις καινούργιες λέξεις. Δεν είναι καν ανάγκη να γράφεις φανταστική λογοτεχνία. Μπορείς να φτιάξεις δικές σου λέξεις ακόμα κι όταν γράφεις συμβατική λογοτεχνία. Το έχουν ήδη κάνει πολλοί Έλληνες συγγραφείς στο παρελθόν· δεν είναι πρωτότυπο, αν και στις μέρες μας δεν συνηθίζεται. (Ίσως να έχουμε γίνει πολύ στερεοτυπικοί και βαρετοί.)

Προσωπικά, έχω φτιάξει καινούργιες λέξεις απλά και μόνο για το κέφι μου· βλέπε, για παράδειγμα, το Λεξικό Παράδοξων Λέξεων (pdf).

Όλες οι φανταστικές λέξεις, όμως, που μπορεί να σου κατεβούν στο κεφάλι δεν πάει να πει ότι πρέπει να μπουν και μέσα σε μια λογοτεχνική ιστορία. Εκεί πρέπει να βάζεις αυτές που χρειάζεται. Και το συγκεκριμένο χρειάζεται είναι αρκετά ελαστικό, αν και δημιουργεί ένα κάποιο πλαίσιο στο τι μπορείς να κάνεις.

Προτού φτιάξεις μια καινούργια λέξη, αναρωτήσου γιατί τη φτιάχνεις. Είναι θέμα αισθητικό; Είναι θέμα πρακτικό; Θέλεις να δείξεις κάτι; Θέλεις να πεις κάτι που αλλιώς δεν θα μπορούσες να το πεις; Αν θα μπορούσες να το πεις αλλιώς – χρησιμοποιώντας μια συνηθισμένη λέξη – γιατί φτιάχνεις μια καινούργια;

[Συνέχισε να διαβάζεις]

η Μεγάλη Επιδημία των Βρικολάκων (1725 – 1755) & 10 βιβλία παράνοιας & η βαρεμάρα στο τέλος του κόσμου & πώς να είσαι ελεύθερος & ο «μαγικός καθρέφτης» του Τζον Ντη & εξώφυλλα βιβλίων φαντασίας (Fafhrd και Gray Mouser) & φαντάσματα στη μεσαιωνική λογοτεχνία & ένα avant-garde κίνημα πριν από το Dada & εξώφυλλα από το Beyond Fantasy Fiction (αμερικάνικο περιοδικό, 1953 – 1955) & λογοτεχνία και αισθητή πραγματικότητα & Dial-A-Poem (1968· έπαιρνες τηλέφωνο για να ακούσεις ένα τυχαίο ποίημα) <—— COVID-19 ——> η ιβερμεκτίνη έχει βοηθήσει εκατομμύρια ανθρώπους· η Pfizer ελέγχει κυβερνήσεις· τα ΜΜΕ δημιουργούν μια πλαστή, αισθησιακή κρίση· το 95% των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων δεν αναφέρονται

:: ένα νησί της Ελλάδας σε σχήμα σπαθιού με κόκκινη λίμνη και μυστηριώδεις γραφές & ένας πιστός του Στίβεν Κινγκ εξομολογείται & το πειραματικό αυτοκίνητο που ποτέ δεν φτιάχτηκε & το teaser του Mad God & «Ηρακλήδες» από ταινίες περιόδου 1960-1965 & το κρυφό παρελθόν της δερματοστιξίας & πανούκλα στα μεσαιωνικά Βαλκάνια & 45 μεσαιωνικά εμβλήματα μαζί με λατινικούς στίχους & Σύνδρομο Αβάνας και Μπάιντεν & ένα ερπετό μέσα στην καρδιά ανθρώπου που πέθανε το 1637 & Γοργόνες και Τρίτωνες στην Εποχή της Λογικής & το κίνημα και η θεωρία του Νέου Αφηγήματος (New Narrative) —> COVID-19 —> ΗΠΑ και Φάουτσι μετατρέπουν σε πειραματόζωα τους Ισραηλινούς στρατιώτες + Ένα ρεπορτάζ στο οποίο, με χρήση κρυφών καμερών, στελέχη της Pfizer προβαίνουν σε άβολες παραδοχές + Η ιατρική τυραννία στη Λιθουανία εναντίον των ανεμβολίαστων ::

Μετά από 100 σελίδες που έχεις διαβάσει, θυμάσαι πια αν ο τάδε χαρακτήρας έχει καστανά ή μαύρα μαλλιά, ή αν τα μάτια της ηρωίδας είναι πράσινα ή γαλανά;

Αν είσαι σαν τους περισσότερους αναγνώστες, η απάντηση που πρέπει να δώσεις είναι Όχι. Πολύ λίγοι είναι αυτοί που θυμούνται λεπτομέρειες για έναν χαρακτήρα ύστερα από την αρχική περιγραφή που κάνει ο συγγραφέας γι’αυτόν.

Και οι συγγραφείς, συνήθως, περιγράφουν μία και μόνο φορά τον κάθε χαρακτήρα: όταν πρωτοεμφανίζεται μέσα στην αφήγηση. Μετά, σπάνια τον ξαναπεριγράφουν. Θα ήταν και άσκοπη επανάληψη, δεν θα ήταν;

Στο θέαμα (τηλεόραση, κινηματογράφος, θέατρο), αντιθέτως, δεν υπάρχει τέτοιο πρόβλημα. Ούτε και στα κόμιξ υπάρχει τέτοιο πρόβλημα. Εκεί, ο θεατής (ή ο αναγνώστης) βλέπει άμεσα τι χρώμα μαλλιά έχει ο χαρακτήρας και τι χρώμα μάτια έχει η ηρωίδα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για σύγχυση.

Γι’αυτό κιόλας στη λογοτεχνία υποτίθεται ότι πρέπει να δίνεις περισσότερο βάρος στον ψυχισμό των χαρακτήρων παρά στην εξωτερική τους εμφάνιση.

Κι αυτό, όμως, έχει τα όριά του. Όταν το παρακάνεις, γίνεται γραφικό. Έχουμε τους χαρακτήρες με τα χίλια-δύο ψυχολογικά θέματα (πράγμα που έχω παρατηρήσει, μάλιστα, και σε αρκετές τηλεοπτικές σειρές! Όταν μιλάνε, όλο για τα ψυχολογικά τους λένε). Ορισμένες φορές, απλά θέλεις να αισθανθείς σαν να έβλεπες τους χαρακτήρες μπροστά σου, να μιλάνε και να δρουν σαν ζωντανοί άνθρωποι. Αλλά χάνεις την εικόνα από το μυαλό σου γιατί δεν είσαι σίγουρος πώς να τους φανταστείς.

Σύμφωνα με μια λογοτεχνική σχολή, η απάντηση είναι: Φαντάσου τους όπως θέλεις. Και η συμβουλή που δίνεται στους συγγραφείς είναι να μην περιγράφουν ποτέ τους χαρακτήρες τους – να μη μας λένε αν έχουν ξανθά ή καστανά μαλλιά, αν είναι λεπτοί ή χοντροί, αν έχουν γαλανά ή πράσινα μάτια – γιατί, έτσι κι αλλιώς, ο αναγνώστης αυτά τα ξεχνά ύστερα από μερικές σελίδες.

Δεν είμαι τελείως εναντίον αυτής της σχολής, αλλά ούτε και τελείως υπέρ της. Δε νομίζω ότι είναι μια τακτική που πρέπει να ακολουθείται για όλους τους χαρακτήρες μέσα σε μια ιστορία, αλλά είναι μια τακτική που μπορείς να ακολουθήσεις για ορισμένους χαρακτήρες ίσως – ειδικά, δευτερεύοντες.

Τι γίνεται, όμως, αν θέλεις ο αναγνώστης να θυμάται πάντα πώς είναι η εμφάνιση ενός χαρακτήρα; Να είναι σαν να τον βλέπει μπροστά του; Μπορεί αυτό να επιτευχθεί;

[Συνέχισε να διαβάζεις]

Ύστερα από πολλά χρόνια, αποφάσισα πλέον να δίνω όλη την τριλογία Οι Εξόριστοι της Σερανβέλ δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή. Ξεκινάω με το πρώτο βιβλίο και θα συνεχίσω σταδιακά με τα επόμενα. Μπορείτε να τα κατεβάζετε από εδώ. Είναι όλα σε pdf, όπως ήταν φτιαγμένα για την αρχική εκτύπωση. Δεν μπαίνω στον κόπο να φτιάξω κάτι άλλο – όπως πιο σουλουπωμένη μορφή pdf για οθόνες, ή αρχεία epub και mobi – γιατί αυτά τα βιβλία ήδη μου έχουν φάει πολύ χρόνο και πολύ χρήμα, και θεωρώ πια πως έχω τελειώσει μαζί τους. Δεν θα μου φάνε κι άλλο χρόνο.

Μπορείτε πάντα, φυσικά, να μου κάνετε μια δωρεά μέσω Paypal, για τους Εξόριστους της Σερανβέλ ή για οτιδήποτε άλλο βρίσκετε εδώ.

Σε αυτή τη χώρα που ζούμε, οι συγγραφείς – ειδικά οι συγγραφείς φαντασίας – όχι μόνο δεν βγάζουμε φράγκο, αλλά πληρώνουμε κι από την τσέπη μας κιόλας αν θέλουμε να δημοσιεύσουμε κάτι, ειδικά σε χάρτινη μορφή. Η κατάσταση είναι άθλια.

Ήταν άθλια από τότε που ξεκίνησα να εκδίδω τους Εξόριστους της Σερανβέλ, από τότε που έβγαλα το πρώτο βιβλίο, Πτεράργυροι. Και τότε ήταν ακόμα 2007, και υποτίθεται ότι υπήρχε μια σχετική άνθιση στον χώρο του βιβλίου.

Φαντάσου να μην υπήρχε...

Δε θέλω καν να φανταστώ πόσο χάλια είναι η κατάσταση σήμερα για τον οποιονδήποτε προσπαθεί να τυπώσει ένα βιβλίο, να το διαφημίσει, και να το διανείμει στα βιβλιοπωλεία, ελπίζοντας ότι μπορεί να έχει κάποιο σχετικό οικονομικό όφελος από αυτό. Πάω στοίχημα ότι θα είναι αυτοκτονία το θέμα. Ίσως να ήταν και από τότε.

Θα κάνω μια μικρή αναδρομή στο παρελθόν, για να θυμηθώ κι εγώ τα παράδοξα και τα απαράδεκτα που είχα συναντήσει (καθώς και τα πολύ λιγότερα καλά) και για να μαθαίνουν οι καινούργιοι, αλλά επίσης και για να αρχίζουμε να σκεφτόμαστε πώς, ίσως, θα μπορούσαμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για το μέλλον. (Το πολύ μακρινό μέλλον, υποψιάζομαι.)

[Συνέχισε να διαβάζεις]

Ένα από τα πιο υπέροχα πράγματα όταν γράφεις φανταστική λογοτεχνία είναι ότι μπορείς να φτιάξεις οτιδήποτε μπορείς να διανοηθείς. Και το να φτιάχνεις μορφές ζωής που δεν υπάρχουν στον κόσμο μας είναι ψυχαγωγικό και προκλητικό συγχρόνως.

Τα όσα αναφέρω παρακάτω μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για ιστορίες φαντασίας είτε για ιστορίες επιστημονικής φαντασίας. Άλλωστε, προσωπικά δεν νομίζω ότι υπάρχει καμιά πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο είδη – ουσιαστικά, είναι ένα είδος. Απλώς, αν γράφεις επιστημονική φαντασία, πρέπει να προσέξεις λίγο περισσότερο τα επιστημονικά δεδομένα στα οποία βασίζεις τις μορφές ζωής που θέλεις να φτιάξεις... αν και η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές έχουμε δει κάτι τελείως εξωφρενικά πλάσματα σε ιστορίες επιστημονικής φαντασίας.

Αν γράφεις ιστορίες φαντασίας, δεν είναι ανάγκη τα όντα που φτιάχνεις να βασίζονται σε πολύ σκληρά επιστημονικά δεδομένα· πρέπει όμως να ακολουθούν μια κάποια λογική. Πρέπει να βγάζουν νόημα με κάποιο τρόπο.

Και αυτό είναι το πρώτο βασικό πράγμα που οφείλει κανείς να έχει στο μυαλό του όταν σκοπεύει να συμπεριλάβει στις ιστορίες του κάποια μορφή ζωής που δεν υπάρχει στον δικό μας κόσμο. Αυτή η οντότητα πρέπει ή να δένει άμεσα με την αφήγηση – να έχει λόγο ύπαρξης καθαρά αφηγηματικό – ή να δένει άμεσα με τον φανταστικό κόσμο της αφήγησης – να έχει, δηλαδή, λόγο ύπαρξης οντολογικό.

[Συνέχισε να διαβάζεις]

Αρκετές φορές υπάρχει περίπτωση να δεις γραμμένο κάτι όπως αυτό:

Αυτό είναι ένα λογοτεχνικό λάθος που γίνεται συχνά από αρχάριους συγγραφείς, αλλά όχι μόνο. Μάλιστα, δεν είναι και τόσο ασυνήθιστο.

Πoιο είναι το πρόβλημα; Ότι το παραπάνω παράδειγμα δεν θα μπορούσε να ισχύει, ρεαλιστικά, παρά μόνο σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις ή σε καταστάσεις σχολείου.

Είναι δυνατόν όλοι όσοι στους οποίους μιλά ο Ληστής να απάντησαν «Συμφωνούμε» συγχρόνως, σαν χορωδία; Ακόμα κι αν υποθέσεις ότι πρόκειται μόνο για δύο άτομα, αυτό είναι σχεδόν αστείο. Πόσες φορές συμβαίνει, στην πραγματικότητα, πολλοί άνθρωποι να λένε ακριβώς το ίδιο πράγμα συγχρόνως; Είναι σπάνιο. Κι όταν προκύπτει, συνήθως γελάμε, ή λέμε «Πιάσε κόκκινο» ή κάτι τέτοιο.

Στη λογοτεχνία, όμως, ορισμένοι συγγραφείς βλέπεις να το χρησιμοποιούν τακτικά λες και είναι κάτι το σύνηθες. Εκείνο που ουσιαστικά θέλουν να κάνουν είναι να γράψουν ότι πολλοί άνθρωποι έχουν την ίδια άποψη για κάτι, ή απαντούν το ίδιο πράγμα. Αλλά το γράφουν με έναν τρόπο που, αν το φανταζόσουν ως σκηνή να εκτυλίσσεται μπροστά σου, θα ήταν τραγελαφικό ή αξιοπερίεργο.

Δεν είναι λάθος συντακτικό ή γραμματικό, φυσικά. Δεν είναι ούτε καν λάθος λογικής, ακριβώς, ή λάθος συνέπειας. Είναι λάθος φαντασίας, θα μπορούσες να πεις. Είναι κακόγουστο. Είναι σαν να λες ότι δεν έχω καλύτερο τρόπο να γράψω πως οι άλλοι συμφωνούν με τον Ληστή, οπότε τους βάζω να απαντούν όλοι μαζί, σαν σχολική χορωδία: «Συμφωνούμε.»

Πώς μπορεί να αποφευχθεί αυτό το λάθος;

— Συνέχισε να διαβάζεις —

Τον τελευταίο καιρό, και ειδικά με την όλη κατάσταση σχετικά με τον κορονοϊό, γίνεται λόγος για συνωμοσιολόγους και συνωμοσιολογία. Τόσος πολύς λόγος, μάλιστα, που αυτές οι λέξεις κινδυνεύουν να χάσουν το νόημά τους. Σε κάποια στιγμή έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται: Γαμώτο, τι εννοούν λέγοντας «συνωμοσιολογία»;

Τι σημαίνει η λέξη συνωμοσιολογία, τελικά; Αυτό, νομίζω, έχει αρκετό ενδιαφέρον από μόνο του.

Σύμφωνα με το πώς χρησιμοποιείται η συγκεκριμένη λέξη τελευταίως από τα ΜΜΕ και τα «επίσημα» κέντρα, θα πίστευε κανείς ότι συνωμοσιολογία είναι η οποιαδήποτε θεώρηση της πραγματικότητας που αντίκειται στο κοινό (mainstream) αφήγημα, ανεξαρτήτως αποδείξεων, λογικής, ή οτιδήποτε άλλο. Με τέτοια νοοτροπία, αν η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ λένε πως οι μπανάνες είναι κόκκινες, οποιοσδήποτε τραβήξει μια φωτογραφία που δείχνει κάτι μαϊμούδες να τρώνε κίτρινες μπανάνες είναι συνωμοσιολόγος!

Προφανώς, αυτή δεν μπορεί να είναι η πραγματική έννοια της λέξης συνωμοσιολογία.

Αλλά ποια είναι η πραγματική έννοιά της;

[Συνέχισε να διαβάζεις]

εξυμνώντας τα βαρετά βιβλία • το δάσος Puzzlewood: η έμπνευση του Tolkien • η παράξενη ιστορία του ηλιοτρόπιου • Escape: ταινία μικρού μήκους • ο Bill Gates θα κρύψει τον ήλιο • παγκόσμια απαγόρευση του Ι.Χ. • οι γυναίκες στην Ελληνική Επανάσταση • εξωγήινος πλανήτης στο εσωτερικό της Γης • το κύμα του Μοντερνισμού στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης — COVID-19: Ισραηλινή εκπέμπει SOS & 2.216 θάνατοι στις ΗΠΑ από τα εμβόλια & πώς δόθηκε άδεια έκτακτης ανάγκης στο εμβόλιο της Pfizer στις ΗΠΑ & στην Ισπανική Γρίπη μόνο οι εμβολιασμένοι πέθαιναν & σπρέι κατά Covid & εμβόλιο AstraZeneca: δύο το κάνουν, τρεις πεθαίνουν & καθηγητής του Harvard εξηγεί γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι ΔΕΝ χρειάζεται να κάνουν το εμβόλιο & οι τέσσερις λόγοι που γιατροί και επιστήμονες αρνούνται να κάνουν το εμβόλιο & κορονοϊός: προάγγελος της «Νέας Τάξης Πραγμάτων»/«Μεγάλης Επανεκκίνησης»;

Συνήθως, ο μαγικός ρεαλισμός στη λογοτεχνία ορίζεται ως εξής: Είναι όταν το φανταστικό στοιχείο εισβάλλει στο καθημερινό. Ή, αλλιώς, όταν η φαντασία εισβάλλει στην πραγματικότητα.

Δύο παραδείγματα είναι η τριλογία The Illuminatus! και το Schrodinger's Cat του Robert Anton Wilson. Και στις δύο περιπτώσεις παρουσιάζεται ο κόσμος μας αλλά με διάφορα μαγικά ή φανταστικά στοιχεία.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το The Master and Margarita του Mikhail Bulgakov, όπου πάλι μέσα στον κόσμο μας παρουσιάζονται διάφορα μαγικά ή φανταστικά στοιχεία.

Και μπορεί εύλογα να αναρωτηθεί κανείς: Ποια είναι η διαφορά σε σχέση με τη φανταστική λογοτεχνία που έχει τον κόσμο μας ως υπόβαθρο, όπως πολλές ιστορίες με βαμπίρ και λυκανθρώπους;

[Συνέχισε να διαβάζεις]

Τα ταξίδια είναι κάτι που συχνά συναντάμε σε πολλά βιβλία φανταστικής λογοτεχνίας. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι, φυσικά, Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, του Τόλκιν. Τα δύο τρίτα αυτής της τριλογία είναι, ουσιαστικά, ταξίδι. Τα χόμπιτ ξεκινάνε από τα μέρη τους, διασχίζουν κοντινούς τόπους, διασχίζουν πιο μακρινούς τόπους, περνάνε κάτω από βουνά, διασχίζουν ακόμα πιο μακρινούς τόπους, χωρίζονται, ξανασυναντιούνται. Υποθέτω πως ξέρετε την ιστορία. Μόνο στο τέλος Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών αποκτά ένα ύφος πολιτικοστρατιωτικής φανταστικής ιστορίας – με στρατούς να συγκρούονται, βασιλιάδες να παίρνουν αποφάσεις, και τα λοιπά. Το μεγαλύτερο μέρος είναι ταξίδι. Το ίδιο ισχύει και για το Χόμπιτ: ολόκληρο το μυθιστόρημα είναι ταξίδι.

Και το ίδιο ισχύει και για πολλά άλλα βιβλία, ή σειρές, φαντασίας. Ή είναι ένα μεγάλο ταξίδι απ’την αρχή ώς το τέλος, ή περιλαμβάνουν κάποιο μεγάλο ταξίδι, ή διάφορα μικρά ή μεγάλα ταξίδια. Ακόμα ένα πολύ γνωστό παράδειγμα, και σύγχρονο: το A Song of Ice and Fire, του GRR Martin. Περιλαμβάνει διάφορα ταξίδια, όπως αυτό του Jon Snow στον βορρά μαζί με τους άλλους Μαύρους Αδελφούς.

Μπορεί να πει κανείς ότι τα ταξίδια έχουν καταντήσει κλισέ στη φανταστική λογοτεχνία, και θα ήταν πολύ δικαιολογημένος να το ισχυριστεί αυτό. Έχουν, όντως, καταντήσει κλισέ. Ωστόσο, είναι ένα χρήσιμο και ενδιαφέρον κλισέ, που σε άλλους αρέσει περισσότερο, σε άλλους λιγότερο. Κανείς όμως δεν νομίζω ότι αντιπαθεί τελείως τα ταξίδια. Το ταξίδι έχει κάτι το μαγευτικό, όπως και οι χάρτες.

Ορισμένες φορές, ωστόσο, τα ταξίδια μπορεί να γίνουν και κουραστικά. Όλοι ξέρουμε για την περίπτωση που ο συγγραφέας περιγράφει ατελείωτα σκηνικά και περιοχές από τις οποίες περνάνε οι χαρακτήρες του ταξιδεύοντας – σκηνικά και περιοχές που δεν αισθανόμαστε ότι έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά πρέπει να διαβάσουμε σελίδες και σελίδες και σελίδες γεμάτες από αυτά χωρίς να συμβαίνει τίποτα ουσιαστικό με την πλοκή ή με τους χαρακτήρες. Αυτό, για εμένα, είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγή για το πώς να γράφει κανείς ταξίδια στη λογοτεχνία. Όμως υποθέτω πως ακόμα κι αυτή η μορφή γραφής ταξιδιού έχει τους υποστηρικτές της.

Λέγοντας «ταξίδια στη φανταστική λογοτεχνία», μας έρχονται στο μυαλό ταξίδια όπως αυτά στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών – χαρακτήρες που διασχίζουν πεδιάδες, δάση, βουνά, φαράγγια, έλη, πετρώδεις ερημιές, αμμώδεις ερήμους. Όμως αυτά δεν είναι τα μόνα ταξίδια. Υπάρχουν και τα ταξίδια στη θάλασσα – ένα σύγχρονο παράδειγμα είναι η τριλογία του Robert V.S. Redick (που έχω κάνει κριτική για το πρώτο βιβλίο αλλά έχω διαβάσει και τ’άλλα δύο και ήταν όλα αρκετά καλά) – καθώς και ταξίδια στον αέρα – παράδειγμα: διάφορες ιστορίες του Ιούλιου Βερν. Τέτοια ταξίδια είναι εξίσου σημαντικά με τα οδοιπορικά, και μπορεί να παρουσιάζουν ακόμα και περισσότερο ενδιαφέρον.

Εκτός από αυτά όμως υπάρχουν και πιο... αντισυμβατικά ταξίδια – ταξίδια που δεν μπορείς να σκεφτείς αμέσως ακούγοντας τη λέξη ταξίδι – και θα αναφερθώ σ’αυτά παρακάτω, καθώς και σε διάφορους τρόπους γραφής των ταξιδιών μέσα σε μια λογοτεχνική ιστορία που μπορεί να αποτελέσουν έναυσμα για σκέψη ή πειραματισμό.

[Συνέχισε να διαβάζεις]

Σ’ένα προηγούμενο άρθρο είχα σχολιάσει τις διαφορές ανάμεσα στο θέαμα (κινηματογράφος) και στη λογοτεχνία. Είχα πει, εκτός των άλλων, ότι στο θέαμα η «περιγραφή» είναι πανεύκολη και στιγμιαία – απλά δείχνεις εκείνο που θέλεις να δείξεις – ενώ στη λογοτεχνία μπορεί να χρειάζεσαι δεκάδες και δεκάδες λέξεις και πάλι να μην καταφέρεις να περιγράψεις ακριβώς εκείνο που έχεις στο μυαλό σου.

Υπό ένα άλλο πρίσμα, όμως, αυτή η αδυναμία της λογοτεχνίας μπορεί να είναι και ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Όπως λένε στα προγράμματα του υπολογιστή ή στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όταν κάτι «περίεργο» παρουσιάζεται: It’s not a bug; it’s a feature! Παρομοίως και οι περιγραφές στη λογοτεχνία.

Γράφοντας, ποτέ δεν μπορείς να περιγράψεις κάτι απόλυτα. Όσες λέξεις κι αν χρησιμοποιήσεις, όσο κι αν προσπαθήσεις, πάντα θα υπάρχουν κενά, πάντα θα υπάρχουν «μαύρες τρύπες» στην εικόνα που θες να αποδώσεις, σχεδόν σαν παράσιτα ή θολά σημεία σε μια οθόνη. Όμως αυτό μπορεί να μην είναι απαραιτήτως μειονέκτημα, γιατί ο αναγνώστης συμπληρώνει τα κενά με τη φαντασία του. Εκεί που εσύ δεν έχεις αναφέρει κάτι, δεν έχεις εξηγήσει κάτι, το εξηγεί εκείνος με το μυαλό του – άθελά του, πολλές φορές.

Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ιδίωμα της λογοτεχνίας, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που ο συγγραφέας δύναται να χρησιμοποιήσει προς όφελός του αντί να το θεωρεί πρόβλημα. Τα «κενά» στην περιγραφή μπορεί να είναι λιγότερα ή περισσότερα, μεγαλύτερα ή μικρότερα. Αρκετά παρουσιάζονται τυχαία, επειδή απλά δεν σκέφτηκες να αναφέρεις κάτι. Γιατί, όμως, να μην τα μεταχειρίζεσαι συνειδητά, ως εργαλείο της λογοτεχνικής γραφής;

[Συνέχισε να διαβάζεις]