ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ

The Vorrh
του Brian Catling

 

Δυσκολεύομαι πια να βρω βιβλία που έχουν κάτι το οποίο θα με μαγέψει, αλλά το Vorrh είναι σίγουρα ένα από αυτά. Δεν είναι το στερεοτυπικό σημερινό μυθιστόρημα φανταστικής λογοτεχνίας. Νομίζεις ότι έχει κάτι το πρωτόγονο στην όλη έμπνευση και στον τρόπο γραφής του. Κάτι το μεθυστικά πρωτόγονο. Και, κατά πάσα πιθανότητα, θα καταλήξει να είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2014.

Το σκηνικό στο οποίο διαδραματίζεται το βιβλίο είναι ο κόσμος μας, όχι κάποια εναλλακτική πραγματικότητα, αλλά με τοποθεσίες που δεν υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο. Η δράση επικεντρώνεται στην πόλη Essenwald, μια αποικία στην Αφρική, κοντά στην οποία απλώνεται το μυστηριώδες δάσος που ονομάζεται Vorrh. Αυτό το δάσος είναι ένα μέρος όπου κυκλοφορούν αλλόκοτα όντα, πνεύματα, και εκπεσόντες άγγελοι, κι ένα σωρό μαγικά φαινόμενα συμβαίνουν. Είναι κάτι σαν το νησί από το Lost.

Το βιβλίο είναι αρκετά πολύπλοκο. Στην αρχή, μάλιστα, μπορεί να ξενίσει τον αναγνώστη, αλλά αν επιμείνει λίγο η ανταμοιβή είναι μεγάλη. Όπως είπα, πρόκειται για ένα μαγευτικό βιβλίο, σπάνιο στις μέρες μας. Και όπως συμβαίνει με τα περισσότερα καλά βιβλία, δεν είναι εύκολο να πω τι γίνεται μέσα στην ιστορία με λίγα λόγια. Ουσιαστικά, το μυθιστόρημα μιλά για τις περιπέτειες και τις αναζητήσεις κάποιων χαρακτήρων που οι περισσότερες – αλλά όχι όλες – διαδραματίζονται ή στην Essenwald ή στο δάσος Vorrh.

Ξεκινώντας το μυθιστόρημα νομίζεις ότι θα είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, αλλά σύντομα βλέπεις ότι είναι, κυρίως, γραμμένο σε τρίτο. Και ο αφηγητής του πρώτου προσώπου που εμφανίζεται κατά περίσταση είναι ο πιο μυστηριώδης χαρακτήρας από όλους. Πρόκειται για έναν τοξότη που το τόξο του είναι φτιαγμένο από τη ζωτική ουσία της ίδιας της νεκρής συζύγου του και, άρα, είναι ένα ζωντανό όπλο. Ο τοξότης ακολουθεί τα βέλη που εκτοξεύει προς φαινομενικά τυχαίες κατευθύνσεις, και έτσι ξεκινά η αναζήτησή του προς τα βάθη του Vorrh, για να ανακαλύψει κρυμμένη γνώση. Αλλά έχει και εξίσου παράξενους εχθρούς. Τον κυνηγάνε διάφοροι σταλμένοι δολοφόνοι, ένας από τους οποίους είναι ένας μαύρος ονόματι Tsungali ο οποίος χειρίζεται ένα ονομαστικό τουφέκι και κάνει αφρικάνικες μαγείες σχετιζόμενες με πνεύματα και διάφορες δοξασίες. Επίσης, ένας μυστηριώδης και θανατηφόρος ιερέας καταδιώκει τον τοξότη, αλλά για να τον βοηθήσει να φτάσει στον προορισμό του – και μόνο εκεί σκοπεύει να τον συναντήσει για μια τελική αναμέτρηση.

Συγχρόνως, έχουμε κι άλλους χαρακτήρες. Ένας μικρός κύκλωπα, που δεν έχει καμια σχέση με τον μυθολογικό Κύκλωπα αλλά απλά είναι ένας άντρας με μόνο ένα μάτι, βρίσκεται κλεισμένος σ’ένα οίκημα της Essenwald, μεγαλωμένος από κάτι μηχανικά πλάσματα. Πολύ σύντομα μέσα στην ιστορία τον βρίσκει η Ghertrude Tulp, η οποία έχει εξερευνητική μανία, και τον παίρνει από τους μηχανικούς γονείς του. Καθώς ο κύκλωπας αφύσικα γρήγορα ενηλικιώνεται, η Ghertrude γίνεται φύλακάς του και ερωμένη του, και εξερευνούν μαζί το παράξενο οίκημα μέσα στο οποίο κατοικεί.

Σημαντικοί χαρακτήρες είναι και ένας υπηρέτης της οικογένειας των Tulp καθώς και μια τυφλή αριστοκράτισσα που εμφανίζεται πιο μετά μέσα στην ιστορία, βρίσκει το φως της αφότου κάνει έρωτα με τον κύκλωπα, και διάφορα περίεργα μαγικά φαινόμενα συμβαίνουν γύρω της. Υπάρχουν, επίσης, ένας επιστάτης του δάσους Vorrh και ένας αμφιλεγόμενος γιατρός οι οποίοι κάνουν πειράματα και συντηρούν άψυχους δούλους που δουλεύουν γι’αυτούς για να φέρνουν ξυλεία από το δάσος. Και πολύ μακριά από την Essenwald ζει ένας νευρωτικός φωτογράφος που συναντά από τρελούς ψυχιάτρους μέχρι φαντάσματα και διάφορα άλλα παράξενα. Και για να μην ξεχάσω: πηγαίνει κι ένας αλλόκοτος Γάλλος στο Vorrh μαζί με την ερωμένη του, προκειμένου να φωτιστεί από τα μυστικά του. Σύντομα όμως ανακαλύπτει πως ίσως να μη βρει καθόλου εκείνο που περίμενε.

Ναι, τα πράγματα είναι μπλεγμένα, μυστηριώδη, και μαγικά στο The Vorrh, κι αυτή είναι η γοητεία του.

Η πρόζα του συγγραφέα άλλες φορές είναι λιτή, άλλες φορές είναι τόσο καλλιτεχνική που φτάνει στα όρια τού να δυσκολεύεσαι να καταλάβεις τι θέλει να πει. Στα όρια, αλλά δεν τα ξεπερνά. Κάπου-κάπου, όμως, ίσως να το παρακάνει λιγάκι, αν και δεν θα μπορούσα να το θεωρήσει αρνητικό στοιχείο του βιβλίου επειδή νομίζω πως προσδίδει στο όλο παράξενο κλίμα του. Ο Brian Catling έχει μια καταπληκτική ικανότητα να γράφει από την πιο απλή και στρωτή πρόζα ώς την πιο καλλιτεχνική που θυμίζει σουρεαλιστικό πίνακα τον οποίο βλέπεις και λες «Ε;»

Οι χαρακτήρες, παρότι πραγματικά πολλοί, ίσως, για το μέγεθος του βιβλίου (που δεν είναι και τόσο μικρό), είναι αρκετά καλοσχεδιασμένοι ως προσωπικότητες, αν και αφήνουν κάμποσα ερωτηματικά για διάφορες πτυχές τού ποιοι είναι. Αν έπρεπε να παραπονεθώ για κάτι, θα παραπονιόμουν πιθανώς για το γεγονός ότι οι περισσότεροι μοιάζουν αποκομμένοι, χωρίς άμεσους κοινωνικούς δεσμούς γύρω τους πέρα από πάλι άλλους βασικούς χαρακτήρες του βιβλίου. Για παράδειγμα, μόνο στο τέλος πια βλέπουμε λιγάκι την οικογένεια της Ghertrude Tulp, ενώ υποτίθεται ότι η οικογένειά της είναι σημαντική μέσα στην Essenwald. Δεν μπορώ, όμως, πραγματικά να πω ότι αυτό ήταν κάτι που με πείραξε ή που χαλάει το μυθιστόρημα. Μπορεί, μάλιστα, και να το κάνει καλύτερο από μια άποψη, γιατί επικεντρώνεται στα παράδοξα στοιχεία της διήγησης και όχι σε καθημερινές ανουσιότητες.

Το Vorrh θυμίζει, κάπου-κάπου, μύθους και εξερευνήσεις για το Βασίλειο του Ιωάννη του Πρεσβύτερου και παρόμοιες μυθικές περιοχές. Λίγες εξηγήσεις δίνονται για τα παράξενα φαινόμενα και για τα πλάσματα του δάσους Vorrh, αλλά όταν δίνονται εξηγήσεις είναι περίπλοκες και αληθοφανείς. Για παράδειγμα, οι Erstwhile είναι καταπληκτικοί ως ιδέα. Πρόκειται για κάποιου είδους δαίμονες, ή έκπτωτους αγγέλους, που δεν τους βλέπεις όταν τους βλέπεις αλλά τους θυμάσαι ώρες αφότου τους έχεις δει και σου δίνεται η εντύπωση ότι πρόκειται για φρικτές αναμνήσεις που ήρθαν ακάλεστες στο μυαλό σου. Δεν ξέρω αν υπάρχει πουθενά κανένας παρόμοιος μύθος, αλλά, όπως και νάχει, είναι ένα από τα πιο αλλόκοτα και μαγευτικά στοιχεία του Vorrh.

Το πρόβλημα με μια τέτοια περίπλοκη ιστορία είναι πώς θα κάνει ο συγγραφέας να φαίνονται τα πάντα ότι δένουν μεταξύ τους, κι εδώ, κατά τη γνώμη μου, ο Brian Catling κάπου τα καταφέρνει, κάπου όχι και τόσο. Για παράδειγμα, ο νευρωτικός φωτογράφος ακόμα δεν έχω καταλάβει ποια ακριβώς σχέση έχει με το δάσος Vorrh και την Essenwald. Ούτε τα πράγματα με τον τοξότη έγιναν ποτέ τελείως ξεκάθαρα, ενώ ο Γάλλος βγαίνει από την ιστορία πολύ γρήγορα και πολύ άδοξα, σαν να μην είχε καν θέση εκεί εξαρχής. Δεν μπορώ να πω ότι έμεινα απογοητευμένος από το τέλος – εξάλλου, η διαδρομή είναι που έχει σημασία – αλλά θα προτιμούσα κάποια πράγματα να είχαν κλείσει με λιγάκι διαφορετικό τρόπο, έτσι που να έχουν περισσότερο νόημα. Από την άλλη, βέβαια, ίσως το νόημα να είναι ότι δεν χρειάζεται όλα να βγάζουν νόημα... Οι πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες, κατέληξα, ήταν ο κύκλωπας, οι δύο γυναίκες που είναι ερωμένες του, ο τοξότης, ο μαύρος δολοφόνος που στην αρχή τον κυνηγά, και ο νευρωτικός φωτογράφος – αν και ο τελευταίος δεν συνδέεται καθόλου με τους υπόλοιπους.

Απ’ό,τι έχω ακούσει, θα ακολουθήσουν και συνέχειες του The Vorrh, και σίγουρα θα ήθελα να τις διαβάσω, όχι μόνο από περιέργεια για το τι συμβαίνει τελικά στην ιστορία αλλά και επειδή ελπίζω ξανά να παρασυρθώ από άλλο ένα μαγευτικό βιβλίο όπου ο συγγραφέας εξερευνεί ασύστολα τη φαντασία του οδηγώντας τον αναγνώστη σε τόπους μυστηριώδεις και παράδοξους, χωρίς να ξεχνά ότι η συγγραφή είναι καλλιτεχνική δραστηριότητα, όχι ακόμα μια δουλειά.

---