Νέα
6/10/2013
Ο Κακοτράχαλος Δρόμος της Φανταστικής Λογοτεχνίας, και το Πεπρωμένο του Ηλεκτρονικού Βιβλίου
Ή, το Τέρας του Συστήματος, πιο άσχημο και πιο κακό από ποτέ
Πρέπει να σε προειδοποιήσω, άτυχε αναγνώστη, ότι αυτό είναι ένα άρθρο γκρίνιας. Δηλαδή, όχι τελείως. Δεν γράφω γρι γρι γρι γρι γρι από την αρχή του άρθρου ώς το τέλος, αλλά δεν χαϊδεύω και αφτιά. Δεν είναι ένα άρθρο που γράφεις όταν θέλεις να γίνεις αγαπητός στους πάντες. Μερικές φορές, όμως, πρέπει να επιλέξεις ανάμεσα στο να λες τη γνώμη σου ελεύθερα ή στο να έχεις μια μακριά γλώσσα (επιδέξια στο γλείψιμο) και να είσαι αγαπητός αλλά ανελεύθερος. Όταν βρίσκομαι μπροστά σε τέτοιο σταυροδρόμι, πάντα ακολουθώ το μονοπάτι που είναι μακριά από αυτό της Μακριάς Γλώσσας.
Θα μπορούσα και να μη γράψω τίποτα για το θέμα, αφού, στην πραγματικότητα, δεν έχω κάτι το εποικοδομητικό να πω, αλλά, πιστεύω, κάποια συμπεράσματα και παρατηρήσεις μου ίσως να παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
Για να είμαι ειλικρινής, έχω πια παραξενέψει και δύσκολα βρίσκω βιβλία που να με ενθουσιάζουν. Βρίσκω κάποια που είναι χάλια, βρίσκω κάποια που είναι αρκετά καλά. Αλλά πολύ σπάνια βρίσκω κάτι που να με συνεπάρει – ακόμα και, ει δυνατόν, να με εμπνεύσει. Για να συμβεί αυτό, το βιβλίο πρέπει να είναι καλογραμμένο, να έχει ιδιαιτερότητες στο ύφος, να έχει σπιρτόζικη πλοκή και γαμιστερούς χαρακτήρες, και όλα αυτά μέσα σ’ένα ευφάνταστο και δημιουργικό σκηνικό. Κοντολογίς, θέλω ένα βιβλίο να είναι εμπνευσμένο. (Υποκειμενικός όρος; Σώπα, δεν σε πιστεύω...)
Αυτό το βιβλίο, εδώ και κάμποσα χρόνια, δεν το βρίσκω στον χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας, παρότι δεν μπορώ να πω ότι δεν έχω ψάξει. Ναι, το ξέρω, ίσως να υποθέσει κανείς ότι δεν ψάχνω στα σωστά μέρη, ή ότι ίσως απλά πρόκειται για γκαντεμιά και όλα τα βιβλία που έχω πιάσει δεν τυχαίνει να είναι Αυτό Το Βιβλίο. Τι να κάνουμε, όμως, δεν είναι Αυτό Το Βιβλίο, κι έτσι σ’αυτά τα συμπεράσματα έχω φτάσει.
Γενικά, τα περισσότερα πράγματα που έχει τύχει να διαβάσω τα τελευταία χρόνια δεν μου φαίνονται τίποτα περισσότερο από μέτρια από λογοτεχνικής άποψης. Χαρακτήρες χωρίς αληθινή σπίθα, πλοκές χωρίς πραγματικό μπλέξιμο (προβλέψιμες, δε, κάπου-κάπου), διάλογος βαρετός, λογοτεχνικό ύψος– Λογοτεχνικό ύφος; Τι είναι αυτό; Τα πάντα είναι απλώς γραμμένα σε περιορισμένη οπτική γωνία τρίτου προσώπου, και κανένα βιβλίο είναι, πού και πού, και στο πρώτο πρόσωπο. Πειραματισμός και ιδιαίτερο ύφος, κατά κανόνα, δεν υφίσταται. Και η δημιουργία φανταστικών κόσμων δεν μου φαίνεται παρά επαναλαμβανόμενη και βαρετή. Από το μοτίβο «ξωτικά και δράκοι» πήγαμε στο μοτίβο «έκφυλοι, μουντοί άρχοντες με κάστρα και σπαθιά». Αλλά ακόμα και οι φανταστικοί κόσμοι που προσπαθούν να ξεφύγουν και να φτάσουν εκεί όπου μπορεί πραγματικά να φτάσει η φανταστική λογοτεχνία μόλις και μετά βίας το καταφέρνουν – και πέφτουν ξανά στο μέτριο.
Αυτή είναι, όπως τη βλέπω εγώ, η κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια στον επίσημο, διεθνή εκδοτικό χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας. Δεν είναι τίποτα το αξιοθαύμαστο. Και δεν μιλάω καν για τα βιβλία με έφηβους, καυλιάρηδες βρικόλακες, με ατελείωτες ορδές από κουρασμένα ζόμπια, ή με μικρούς μάγους με μεγάλα γυαλιά. Αν μιλούσα και γι’αυτά, από εδώ και κάτω αυτό το άρθρο θα είχε μετατραπεί σε μια λαίλαπα ασυναρτησίας.
Έχω διαβάσει παρόμοια πράγματα που λέγονταν, πριν από χρόνια – πολλά χρόνια – δεκαετίες – από τον Michael Moorcock. Γκρίνιες, δηλαδή, για την κατάσταση της φανταστικής λογοτεχνίας. Δεν του άρεσαν του Moorcock αυτά που έβλεπε· θεωρούσε πως υστερούσαν σε μορφή, ύφος, χαρακτήρες, και δεν συμμαζεύεται. Μάλλον είχε δίκιο. Αντιθέτως, ήταν υπέρ του New Wave εκείνης της εποχής, και θαυμαστής του J.G. Ballard. Ο Ballard, πράγματι, έχει γράψει κάποιες υπέροχες ιστορίες, και είναι από τους συγγραφείς που κι εγώ θαυμάζω πολύ από άποψη ιδεών. Ποιος είναι, όμως, ο σημερινός Ballard;
Συγνώμη; Μίλησε κανείς;
Δεν έχει τύχει να βρω τίποτα παρόμοιο – παρόμοιο, όχι φτηνή αντιγραφή – του Ballard, εκτός, ίσως, από τα βιβλία του China Mieville. Ίσως πάλι απλά να είμαι γκαντέμης...
Έχω καταντήσει να προτιμώ να διαβάζω παλιότερους συγγραφείς παρά νεότερους. Μα, πώς είναι δυνατόν; Λογικά θα έπρεπε να έχει εξελιχτεί το είδος, δεν θα έπρεπε; Θα έπρεπε να βρίσκεις πιο ευφάνταστα και περίεργα πράγματα. Η φανταστική λογοτεχνία θα έπρεπε να διευρύνει τους ορίζοντές της, όχι να τους περιχαρακώνει.
Δυστυχώς, όμως, τους περιχαρακώνει. Ή, τουλάχιστον, εγώ αυτό βλέπω να συμβαίνει. Προτιμώ τα βιβλία της δεκαετίες του '70, ή του '80. Είναι πολύ πιο εμπνευσμένα, πολύ πιο ευφάνταστα, και με πολύ πιο ιδιαίτερο ύφος γραφής το καθένα. Μοιάζουν να είναι γραμμένα από εκείνους τους συγγραφείς-αναζητητές που καταλαβαίνουν ότι η φαντασία είναι μια ανθρώπινη ικανότητα για ατέρμονη εξερεύνηση δίχως όρια, όχι από συγγραφείς που παράγουν – παράγουν – ακόμα μια ιστορία-με-ζόμπι, μια ιστορία-με-σπαθιά-και-κάστρα, μια ιστορία-με-βρικόλακες, και η καθεμία στο συγκεκριμένο «ύφος» που πρέπει να είναι γραμμένη. Δεν υπάρχει αρκετή ποικιλομορφία σήμερα. Ή, αν υπάρχει, αν κάποιοι γράφουν καταπληκτικά πράγματα, χάνονται μέσα στα υπόλοιπα που είναι μέτρια ή που δεν θέλεις καν να τα διαβάσεις.
Φτάσαμε, λοιπόν, ενώ συνέβαινε αυτό το χάλι, στην Εποχή της Επανάστασης του Ηλεκτρονικού Βιβλίου. Και ξαφνικά βλέπεις το Amazon (και όχι μόνο το Amazon) να έχει πλημμυρίσει με ηλεκτρονικά βιβλία από αυτοεκδιδόμενους συγγραφείς που τα πουλάνε. Δίνονται, βέβαια, και αρκετά δωρεάν, αλλά κυρίως τα πουλάνε – αν και σε προσιτές, ομολογουμένως, τιμές. Και γαμώ! σκέφτεται κάποιος αφελής σαν εμένα. Τώρα υπάρχει περίπτωση να βρούμε τους περίεργους και καταπληκτικούς συγγραφείς που το Σύστημα δεν δέχεται να εκδώσει γιατί τους θεωρεί Πολύ Ακραίους. Υπάρχει, όμως, ένα τεράστιο πρόβλημα εδώ. Το Amazon (και άλλοι παρόμοιοι δίαυλοι, όπως το Smashwords) έχουν μπουκώσει από σκουπίδια. Ο σωλήνας έχει φράξει, βρε παιδιά. Και όσο πιο πολύ σκαλίζεις μήπως βρεις κάτι– Εντάξει, βρίσκεις πού και πού τίποτα καλό, αλλά κατά κανόνα βρίσκεις ό,τι θα έβρισκε ένας υδραυλικός σε παρόμοια περίπτωση...
Δεν θα αναφέρω τι αηδίες έχει τύχει να διαβάσω στην αναζήτησή μου για Αυτό Το Βιβλίο (δεν το θεωρώ ευγενικό προς τους συγγραφείς, όποιοι κι αν είναι), θα αναφέρω μόνο ότι μπορείς να βρεις και κάποια καλά βιβλία, όπως το The Quintessence of Absence του Sean McLachlan (εξαιρετικό, αν και, δυστυχώς, μικρό – δεν κρατάει για πολύ). Και επίσης μπορείς να βρεις και κάποια που δεν είναι τρομερά, αλλά είναι αρκετά καλογραμμένα και περνάς ευχάριστα την ώρα σου, όπως η τριλογία Europa του Joseph Robert Lewis.
Κυρίως, όμως, έχω συναντήσει άθλια πράγματα. Είναι σαν να ταξιδεύεις σε μια καινούργια χώρα που ελπίζεις ότι θα βρεις θαύματα αλλά, αντί για θαύματα, βλέπεις τέρατα να έρχονται προς το μέρος σου ενώ, συγχρόνως, πρέπει να αποφεύγεις κρυμμένες λακκούβες πνιγμένες στο παλούκι και στο σκατό.
Θεματολογικά, τα περισσότερα βιβλία που έχω συναντήσει δεν με ενδιαφέρουν. Ζόμπι, ζόμπι, ζόμπι, βρικόλακες, ζόμπι, κάστρα και σπαθιά, ζόμπι, βρικόλακες, ζόμπι, βρικόλακες, βρικόλακες... Βλέπεις περιλήψεις τύπου: Στο Υψηλό Βασίλειο των Ξωτικών, ο Σουτ το Ξωτικό-Τοξότης χάνει τη μητέρα του και την αδελφή του από τους στρατούς του Μαύρου Άρχοντα Γκόργκοθ. Τώρα, με τη βοήθεια του δρακίδιου Φθου και της νεράιδας Τσίου-Τσίου, πρέπει να βρουν το Σπαθί του Φόκο και να καταδυθούν στη Χώρα του Σκότους για να καρφώσουν τον Γκόργκοθ στα μαλακά του οπίσθια. Ή κάτι παρόμοιο. Κι όταν πιάσεις να διαβάσεις και λίγο, βλέπεις ότι δεν είναι και πολύ καλύτερο απ’ό,τι δείχνει η περίληψή του.
Ή κάτι άλλα μπορεί να φαίνεται ότι έχουν κάποιο ενδιαφέρον, αλλά μόλις αρχίσεις να διαβάζεις πηγαίνει να σε πιάσει εγκεφαλικό επεισόδιο από τον τρόπο γραφής. Και αναρωτιέσαι: Μα συγγραφέας δεν είναι αυτός που όλη μέρα γράφει; Δεν είναι αυτός που ΞΕΡΕΙ να γράφει γιατί αυτή είναι η γαμημένη ενασχόλησή του; Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό το πράγμα!; Κάποιος κάνει πλάκα; Δεν ξέρω αν είναι πλάκα ή όχι, αλλά συναντάς βιβλία τελείως χάλια γραμμένα. Ούτε καν αδιόρθωτα δεν μπορείς να τα πεις· μοιάζει ο συγγραφέας απλά να μην έχει ιδέα πώς γράφεις λέξεις και πώς βάζεις στίξη. Βλέπεις, για παράδειγμα, ρήμα διαλόγου χωρισμένο με τελεία από τον διάλογο. Κάτι σαν αυτό: «Γεια σας, με λένε Φθου.» Είπε ο Φθου. Νοείται να χωρίζεις με τελεία το «είπε» από τα λόγια; Δεν νοείται. Κοινή λογική είναι, ακόμα κι αν δεν έχεις ανοίξει ποτέ σου βιβλία. Είναι δυνατόν να γράφεις βιβλίο και να μην το έχεις, έστω από μόνος σου – έστω ότι είσαι τρωγλοδύτης – καταλάβει αυτό; Δεν θα κάνω υποθέσεις από τώρα για το τι μπορεί να συμβαίνει. Δεν νομίζω, μάλιστα, ότι μπορώ.
Ένα άλλο πράγμα που έχω παρατηρήσει είναι ότι πάρα, πάρα πολλά από τα ηλεκτρονικά βιβλία που βρίσκεις να πωλούνται στο Amazon και σε παρόμοιους χώρους είναι πολύ μικρά. Υπολογίζονται γύρω στις 150 σελίδες, ή ακόμα λιγότερες. Και δεν έχω τίποτα ενάντια στα μικρά βιβλία, αλλά συνήθως θέλω και κάτι μεγαλύτερο για να μπορώ χαθώ μέσα σ’αυτό. Επιπλέον, η πληθώρα των τρομερά μικρών βιβλίο μού μοιάζει μάλλον ύποπτη...
Και ακόμα κάτι αξιοσημείωτο: Πάρα πολλοί συγγραφείς γράφουν συγχρόνως φανταστική λογοτεχνία, τρόμο, ρομάντζο, αστυνομικό, συμβατικό, και δεν συμμαζεύεται. Όλα, φυσικά, γύρω στις 150 σελίδες...
Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να βγάλουμε ένα συμπέρασμα από όλα αυτά (αν είναι εφικτό συμπέρασμα να βγει). Τι θα μπορούσε να συμβαίνει;
Υπόθεση Νούμερα Ένα: Πολλοί καινούργιοι, πρωτάρηδες συγγραφείς έπεσαν αμέσως στο διαδίκτυο εκδίδοντας ό,τι τύχει. Εντάξει, παιδιά μου, όλοι ήμασταν εκεί. Αλλά δεν είναι ανάγκη να δημοσιεύεις ό,τι γράφεις! Το πρώτο σου βιβλίο, που έγραψες για να καταλάβεις πώς γράφουμε, δεν χρειάζεται να το πουλάς! Ούτε καν δωρεάν δεν χρειάζεται να το δίνεις. Πραγματικά. Ενδιαφέρει μόνο εσένα. Ούτε καν το τρίτο βιβλίο που έχεις γράψει δεν είναι να δημοσιεύεις, εκτός αν είσαι σίγουρος ότι δεν είναι μόνο για εσένα.
Υπόθεση Νούμερο Δύο: Η αγορά του ηλεκτρονικού βιβλίου είναι αγορά της αρπαχτής. Πολλοί και διάφοροι είπαν «Δε γαμιέται, ας γράψω κι εγώ, ας το εκδώσω μέσω Amazon, και βλέπουμε. Το πολύ-πολύ να μη βγάλω τίποτα. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να βγάλω και κάνα φράγκο». Της αρπαχτής. Κι αυτή η υπόθεση εξηγεί πολλά. Εξηγεί το γεγονός της ασχετοσύνης από άποψη σύνταξης και γραφής (αυτοί, σίγουρα, δεν είναι άνθρωποι που ασχολούνται παθιασμένα με τον γραπτό λόγο). Εξηγεί το γεγονός ότι τα βιβλία είναι πολλά: όσο πιο πολλά πουλάς, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχεις να βγάλεις περισσότερα λεφτά. Εξηγεί το γεγονός ότι τα βιβλία είναι μικρά: Μπορείς ευκολότερα να γράψεις περισσότερα μικρά βιβλία, και πιο εύκολα πολλοί αναγνώστες αγοράζουν μικρά βιβλία. Εξηγεί την έλλειψη ευφάνταστης και εμπνευσμένης θεματολογίας: Τι να κάθεσαι τώρα να σκέφτεσαι περίεργα πράγματα; Ρίξε ζόμπι και βρικόλακα να φάνε οι κότες! Αυτό θέλει ο κόσμος, δεν βλέπεις;
Υπόθεση Νούμερα Τρία, και Φαρμακερή: Είναι όλα προπαγάνδα και δυσφήμιση! Σκεφτείτε λιγάκι παρανοϊκά – δηλαδή, σκεφτείτε έξυπνα και όχι υπνωτισμένα. Οι παλιοί μεγάλοι εκδότες είναι γνωστό ότι δεν θέλουν να βγαίνει ο καθένας και να εκδίδει μόνος του το βιβλίο του. Θέλουν εκείνοι να ελέγχουν τον χώρο γιατί έτσι βγάζουν λεφτά. Τι να κάνουν; Κλέφτες να γίνουν; Όχι, δεν ειρωνεύομαι, ούτε κάνω πλάκα. Όλες οι επιχειρήσεις το κέρδος έχουν στόχο. Αυτή είναι η φυσική τους κατάσταση. Και όταν οι επιχειρήσεις αυτές απειλούνται, όταν υπάρχει κίνδυνος να χάσουν λεφτά, ή ακόμα και να βγουν τελείως από το παιχνίδι, τότε προσπαθούν με νύχια και με δόντια να κρατηθούν στις θέσεις που κατείχαν εδώ και αιώνες. (Κι εσείς το ίδιο δεν θα κάνατε;) Και ένα αρκετά αποτελεσματικό όπλο, σήμερα, είναι η προπαγάνδα που γίνεται κρυφά μέσω της δυσφήμισης. Όλοι οι μεγάλοι εκδότες έχουν διαφημιστικά προγράμματα για τα οποία πληρώνουν αρκετά λεφτά. Τώρα, μέσα στα προγράμματά τους αυτά πολύ πιθανόν να έχουν βάλει και τη δυσφήμιση του Amazon και άλλων παρόμοιων ηλεκτρονικών αγορών. Πληρώνουν, επομένως, συγγραφείς-φαντάσματα προκειμένου να γράψουν σαβούρες. Δεν είναι καθόλου δύσκολο κάποιος να γράψει μια σαβούρα 150 σελίδων μέσα σε δυο εβδομάδες – ακόμα και σε μία εβδομάδα. Μερικοί πιθανώς να μπορούν να το κάνουν και πιο γρήγορα. Αυτό σημαίνει ότι μέσα σε μερικούς μήνες, πληρώνοντας κάμποσους συγγραφείς-φαντάσματα, έχεις εκατοντάδες σαβούρες τις οποίες πουλά ο κάθε συγγραφέας-φάντασμα αυτόνομα. Ο συγγραφέας αυτός πληρώνεται από εσένα και, συγχρόνως, παίρνει και ό,τι τύχει να πουλήσει από τις σαβούρες που εκτοξεύει στο Amazon και σε παρόμοιους διαύλους. Δεν έχει τίποτα να χάσει. Ούτε καν το πραγματικό του όνομα δεν δηλώνει. Και οι μεγαλοεκδότες ποντάρουν ότι έτσι το αναγνωστικό κοινό θα χάσει την πίστη του στις αγορές του ηλεκτρονικού βιβλίου και θα επιστρέψει πάλι σ’αυτούς. Μια μάλλον φυσική αντίδραση, νομίζουν, όταν ο αναγνώστης θα δυσκολεύεται υπερβολικά να βρει κάτι καλό να διαβάσει μέσα από τις ηλεκτρονικές αγορές. Θα γυρίσει πάλι στον μπαμπά. Τι ωραία...
Δεν ξέρω αν το έχετε ήδη παρατηρήσει, αλλά όποια από αυτές τις υποθέσεις κι αν θεωρήσεις ότι ισχύει – ή ακόμα κι αν θεωρήσεις ότι ισχύουν όλες συγχρόνως, που είναι ίσως και το πιο πιθανό – ο αναγνώστης είναι ο ζημιωμένος. Επειδή δεν βρίσκει βιβλία που θέλει να διαβάσει.
Όπως έλεγα και στην αρχή, δεν βρίσκω βιβλία να διαβάσω. Μπορεί να είμαι συγγραφέας αλλά είμαι και αναγνώστης. Και δεν βρίσκω βιβλία να διαβάσω που να με συνεπάρουν και, ει δυνατόν, να με εμπνεύσουν όπως κάποια βιβλία του '70, του '80, ακόμα και του '90. Τι έγινε; Πού είναι όλοι εκείνοι οι παράξενοι και εμπνευσμένοι συγγραφείς που θα τους διαβάσεις και θα πάθεις την πλάκα σου; Κρύβονται;
Επιπλέον, με εκπλήσσει που τόσοι λίγοι συγγραφείς (για τα σημερινά δεδομένα) βγάζουν πλέον τα βιβλία τους δωρεάν στο διαδίκτυο. Πολύ περισσότεροι, μου φαίνεται, προσπαθούν να βγάλουν από τη μύγα ξύγκι και να πουλήσουν μέσω Amazon, Smashwords, και παρόμοιων δικτυακών αγορών. Μα... ξεχνάμε κάτι πολύ, πολύ σημαντικό: Η όλη αξία του διαδικτύου είναι η ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας. Δεν είναι το εμπόριο. Δεν είναι το να είσαι φραγκοφονιάς· είναι το να βγάζεις την έμπνευσή σου για να τη μοιραστείς με άλλους που ίσως να τους ενδιαφέρει.
Πολλοί διαφημιστές και λοιποί άνθρωποι της αρπαχτής έχουν πέσει σαν κόρακες στο διαδίκτυο, και δεν νομίζω ότι του κάνουν καθόλου μα καθόλου καλό. Το Σύστημα μετακόμισε. Έφυγε από την υλική πραγματικότητα και ήρθε στην δικτυακή. Και τώρα είναι ακόμα χειρότερο. Το τέρας παραμορφώθηκε. Από τη δεξιά έχει κέρατο, από την αριστερή δεν έχει, και η ουρά του έχει διχαλώσει.
Και τι με νοιάζουν εμένα όλα αυτά; Δεν θα ζήσω για πάντα, δεν έχω αγοράσει αυτό τον κόσμο, κι ακόμα κι αν μου τον πουλούσαν σε καλή τιμή στο Amazon πάλι δεν θα τον αγόραζα. Αλλά θα ήθελα να μπορώ να βρω και τίποτα καλό να διαβάσω όσο βρίσκομαι εδώ. Κάτι εμπνευσμένο και συναρπαστικό. Κάτι με ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος, ψαγμένες ιδέες, και όλα εκείνα τα στοιχεία που θα σε κάνουν να πάθεις τη λογοτεχνική πλάκα σου. Κάτι που να μην έχει γραφτεί πριν από 30 χρόνια, αλλά σήμερα.
Ζητάω πολλά, το ξέρω...
Νομίζω πως όλα προέρχονται από μια βαθιά, σκοτεινή πολιτιστική κρίση, πολύ χειρότερη από την οικονομική κρίση στην οποία βρισκόμαστε. Θυμάστε τι γινόταν τις δεκαετίες του '60, του '70, του '80; Στην τέχνη, όλο κινήματα είχαμε. Όλο καινούργια, ενθουσιώδη πράγματα. Δε λέω πως όλα ήταν τέλεια – ποτέ δεν ήταν όλα τέλεια – αλλά υπήρχε πολύ περισσότερη εμπνευσμένη δημιουργική κίνηση.
Σήμερα, παρότι έχουμε ένα τρομερό εργαλείο σαν το διαδίκτυο, δεν υπάρχει. Πόσα καλλιτεχνικά μανιφέστο, για παράδειγμα, συναντάς σήμερα στο διαδίκτυο; (Και εννοώ μανιφέστο που να μην έχουν γραφτεί πριν από 30 χρόνια.) Πόσους ανθρώπους βλέπεις να γράφουν άρθρα για την ουσία της τέχνης; Για τρόπους γραφής, για παράδειγμα; Και πόσους ανθρώπους βλέπεις να κρίνουν την κοινωνία και να την κριτικάρουν εποικοδομητικά;
Στα άνωθεν ερωτήματα του σταυρόλεξου, οι απαντήσεις είναι: (α) Κανένα στη χάση και στη φέξη που ούτε ακούγεται· (β) Ελάχιστους· (γ) Ελάχιστους.
Πόσους ανθρώπους βλέπεις, γενικά, να ενδιαφέρονται για την τέχνη μη κερδοσκοπικά;
Βλέπεις και κανέναν;
Ελάχιστους.
Γράφει ο άλλος τη σαβούρα του και την πουλάει στο Amazon. Αναρωτιέμαι: θα την έβγαζε δωρεάν στο διαδίκτυο;
Σήμερα, όλοι συζητάνε για το πώς να πουλήσουν. Πώς να κάνουν marketing. Κάποιοι, δε, προθυμοποιούνται να βοηθήσουν τους νέους, αυτοεκδιδόμενους συγγραφείς μέσα από... προγράμματα. Με το αζημίωτο, φυσικά. Της αρπαχτής, δηλαδή. Λαμόγια, τουτέστιν. Νόμιμοι κλέφτες και εκμεταλλευτές.
Βλέπετε εσείς κανένα καλλιτεχνικό ενδιαφέρον σ’όλη αυτή την κατάσταση; Μόνο ως αξιοπερίεργο μπορείς να τη δεις. Ως μόδα, ή κοινωνική ροπή, μιας εκφυλισμένης κοινωνίας που παραπαίει στα όρια της νοητικής αβύσσου.
Και επιμένω ότι οι αναγνώστες είναι οι πιο ζημιωμένοι από την κατάσταση. Και σε περίπτωση που κάποιοι νομίζουν ότι το λέω αυτό επειδή είμαι υπέρ των παλιών μεγαλοεκδοτών, φυσικά και δεν είμαι υπέρ τους. Όπως έγραψα και στην αρχή, τα τελευταία χρόνια μετριότητες κατά κύριο λόγο έχω συναντήσει από μεγαλοεκδότες. Βιβλία με προδιαγεγραμμένο από τους επιμελητές, βαρετό ύφος και θεματολογίες που δεν μπορούν να με συναρπάσουν.
Περίμενα ότι η επανάσταση του ηλεκτρονικού βιβλίου θα έφερνε κάτι καλύτερο ύστερα από αυτό το χάλι. Αλλά, όπως είπαμε, το τέρας απλώς μετακόμισε και παραμορφώθηκε, και είναι, ίσως, πιο άσχημο και κακό από ποτέ.
Ευτυχώς, δεν είναι αργά. Οι δυνατότητες ακόμα υφίστανται, αν οι εμπνευσμένοι άνθρωποι θέλουν να κάνουν κάτι για να τις χρησιμοποιήσουν. Είμαι απόλυτα σίγουρος ότι υπάρχουν πάρα πολλά καταπληκτικά βιβλία εκεί έξω – σύγχρονα βιβλία – τα οποία απλά δεν έχει τύχει να ανακαλύψω ακόμα. Όπως επίσης είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν χιλιάδες εμπνευσμένοι άνθρωποι που μπορούν να προσφέρουν πολλά αρκεί να το βάλουν στο μυαλό τους και να αποφύγουν τις παγίδες του Τέρατος.
