ΣΚΕΨΕΙΣ

1/5/2010

E-Books και E-Book Readers

Οι εμπειρίες μου από το ηλεκτρονικό βιβλίο, μέχρι στιγμής

Παλιά, δεν είχα καλή σχέση με τα ηλεκτρονικά βιβλία. Διάβαζα, βέβαια, πολλά κείμενα στο Διαδίκτυο, αλλά ήταν κυρίως άρθρα, ή e-mail, ή μηνύματα σε διάφορες διαδικτυακές κοινότητες. Σπανίως διάβαζα ακόμα και ολόκληρα διηγήματα. Και ένα μυθιστόρημα... ούτε συζήτηση να το διαβάσω από την οθόνη. Κατά κανόνα, αν ήθελα να διαβάσω κάτι μεγάλο, το εκτύπωνα.

Σ'αυτό έφταιγε και το γεγονός ότι, τότε, οι οθόνες δεν ήταν βολικές. Πολύ απλά, δεν μπορείς να κάθεσαι ώρες ολόκληρες και να διαβάζεις κείμενο μπροστά σε μια μεγάλη οθόνη στο γραφείο σου. Αλλά και οι φορητοί υπολογιστές δεν ήταν αρκετά μικροί για να τους πάρεις αγκαλιά και να καθίσεις, με την άνεσή σου, στην πολυθρόνα.

Καθώς περνούσε ο καιρός, και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, άρχισα να βρίσκω ολοένα και περισσότερα δωρεάν μυθιστορήματα και διηγήματα στο Διαδίκτυο. Μυθιστορήματα και διηγήματα που ήθελα να διαβάσω. Είχα κατεβάσει δεν-ξέρω-κι-εγώ-πόσα MB σε κείμενα, αλλά ελάχιστα εκτύπωνα και κανένα δεν είχα όρεξη να καθίσω να το διαβάσω έστω και από την οθόνη του φορητού που χρησιμοποιώ για να γράφω.

Σκεφτόμουν, όμως, ότι κρίμα είναι να έχεις τόσα ηλεκτρονικά βιβλία και να μην τα διαβάζεις.

Αγόρασα ένα netbook. Πολύ μικρότερο από τον συνηθισμένο φορητό υπολογιστή, πολύ ελαφρύ, και σχεδόν τόσο μεγάλο όσο και ένα βιβλίο μέτριας μορφής. Έριξα στον σκληρό δίσκο του όλα τα .pdf που είχα και έκανα το τόλμημα – να διαβάσω ένα ηλεκτρονικό βιβλίο σε οθόνη.

Πρώτη εντύπωση: Με ενοχλούσε το λευκό φόντο πίσω από τα γράμματα εξαιτίας του φωτισμού της οθόνης. Λύση: Άλλαξα το φόντο σε γκρι (μπορείς να το κάνεις εύκολα με το .pdf) και όλα έγιναν ξαφνικά πολύ καλύτερα.

Λοιπόν, σε λίγο καιρό συνειδητοποίησα ότι μου άρεσε, ίσως, περισσότερο να παίρνω το netbook μου αγκαλιά και να κάθομαι να διαβάζω, παρά να παίρνω αγκαλιά ένα ογκώδες βιβλίο που πρέπει να κρατάς τις σελίδες του ανοιχτές μπροστά σου και να μουδιάζει το χέρι σου.

Η όλη προκατάληψη ενάντια στο να διαβάζεις στην οθόνη είναι, τελικά, αυτό και μόνο: προκατάληψη. Δεν έχει καμια διαφορά με το να διαβάζεις ένα κανονικό βιβλίο. Ίσως, μάλιστα, να είναι και καλύτερο, από ορισμένες απόψεις – πχ, μπορείς να μεγαλώνεις και να μικραίνεις το κείμενο κατά βούληση· μπορείς να αλλάζεις το φόντο. Σε ένα «κανονικό» βιβλίο (στο εξής «υλικό βιβλίο»), αν το φόντο είναι κάτασπρο και χτυπά επάνω ο ήλιος και σε ενοχλεί, δεν μπορείς να το κάνεις γκρίζο. Ούτε μπορείς να μεγαλώσεις τη γραμματοσειρά, αν είναι πολύ μικρή και δεν τη βλέπεις άνετα.

Το μόνο αρνητικό που βρίσκω όταν διαβάζει κανείς σε netbook είναι ο φωτισμός πίσω από την οθόνη, που μπορεί να ενοχλήσει το μάτι.

Και τώρα, πάμε στις ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης, τους e-book readers, τους οποίος στο εξής θα λέω ηλεκτρονικούς αναγνώστες.

Ο πρώτος που είδα ήταν το Amazon Kindle. Φαινόταν αρκετά καλό, αλλά θεωρούσα δύο πράγματα απαράδεκτα: πρώτον, ότι δεν διάβαζε .pdf αλλά μια μορφή κειμένου που πουλάει μόνο το Amazon· δεύτερον, η τιμή. Νομίζω ότι οι ηλεκτρονικοί αναγνώστες είναι αφάνταστα υπερτιμημένοι. Δεν είναι δυνατόν να κοστίζουν 300 ευρώ και άνω. Είναι το αντίστοιχο του MP3 player· θα έπρεπε να μπορείς να τους αγοράσεις, κατά κανόνα, με γύρω στα 150 ευρώ, και ίσως να υπάρχουν και κάποια πιο ακριβά μοντέλα για εξεζητημένα γούστα.

Επιπλέον, αυτό που είχε κάνει στην αρχή το Amazon, με την αποκλειστικά δική του μορφή κειμένου, ήταν καταφανώς εκμετάλλευση. Δηλαδή, θα δώσω λεφτά για να πάρω μια συσκευή που δουλεύει μόνο για τα ηλεκτρονικά βιβλία που πουλάει ένα συγκεκριμένο κατάστημα; Ναι, εντάξει...

Επομένως, έμεινα μακριά από τους ηλεκτρονικούς αναγνώστες και κοντά στο netbook μου, που έκανε την ίδια δουλειά ουσιαστικά.

Μετά, όμως, το πράγμα άλλαξε. Βγήκαν κι άλλα μοντέλα ηλεκτρονικών αναγνωστών. Δυστυχώς, οι τιμές παρέμειναν άθλιες, ακόμα κι αν είναι να τα αγοράσεις από εγχώρια καταστήματα. Το 300άρι δεν το γλιτώνεις. Αλίμονο.

Το Amazon, όμως, έβαλε λίγο μυαλό. Στο καινούργιο Kindle μπορείς να διαβάσεις και .pdf. Κι αν αγοράσεις την παγκόσμια έκδοση Kindle, η τιμή είναι γύρω στα 200 ευρώ – σύμφωνα με την ισοτιμία δολαρίου/ευρώ όταν το αγόρασα εγώ, τουλάχιστον. Παίρνω, λοιπόν, την απόφαση και το παραγγέλνω. Μου το σταματάνε οι αγαπητοί κύριοι στο τελωνείο και μου σκάνε 150 ευρώ παραπάνω. Τελικά, δηλαδή, μου κόστισε 350 ευρώ.

Δεν το γλιτώνεις το 300άρι, όπως λέγαμε. Θα σε ληστέψουν σώνει και καλά.

Αρκετά, όμως, με τη γκρίνια. Το Kindle και οι άλλοι ηλεκτρονικοί αναγνώστες έχουν πολλά προτερήματα. Από τους άλλους δεν έχω άμεση εμπειρία, αλλά από το Kindle, προφανώς, έχω, οπότε μπορώ να πω ότι τα υπέρ του είναι τα εξής: Η τεχνολογία e-ink είναι, πράγματι, πολύ φιλική στο μάτι. Δεν υπάρχει φωτισμός πίσω από την οθόνη, και μπορείς να διαβάσεις πολύ άνετα. Η μπαταρία κρατά ημέρες ολόκληρες· δεν τελειώνει με τίποτα: το φορτίζω κάπου-κάπου απλά για να μην ξεχνιόμαστε. Διαθέτει μικρό πληκτρολόγιο όπου μπορείς να πληκτρολογήσεις (δυστυχώς, μόνο στα αγγλικά) για να κάνεις αναζήτηση μέσα στο κείμενο αλλά και για να κρατήσεις σημειώσεις. Διαθέτει αγγλικό λεξικό Οξφόρδης, που μπορείς να το χρησιμοποιείς για να βρεις αυτομάτως μια λέξη ακόμα και την ίδια στιγμή που διαβάζεις (δηλαδή, δεν χρειάζεται να κλείσεις ένα αρχείο κειμένου και να ανοίξεις ένα άλλο). Μπορείς να διαβάσεις είτε κάθετα είτε οριζόντια – πράγμα πολύ χρήσιμο στα .pdf γιατί τα περισσότερα, έτσι όπως είναι φτιαγμένα, δεν διαβάζονται κάθετα· τα γράμματά τους βγαίνουν πολύ μικρά. Τέλος, το ευρωπαϊκό Kindle διαθέτει δωρεάν πρόσβαση στη Wikipedia (απλή μορφή φυσικά, αλλά βλέπεις, ασπρόμαυρα, και κάποιες εικόνες) – μπαίνεις όποτε θέλεις, χωρίς κανένα κόστος. Και εμένα ειδικώς, που χρησιμοποιώ συχνά τη Wikipedia, μου έχει φανεί αυτό πολύ χρήσιμο.

Δυστυχώς, δεν μπορείς να μπεις σε άλλους ιστότοπους. Δεν σου δίνει γενική πρόσβαση στο Διαδίκτυο εκτός Αμερικής. (Ναι, πολύ φοβάμαι πως μας έχουν στο φτύσιμο.)

Σχετικά με τη διαφορά ανάμεσα σε ηλεκτρονικό αναγνώστη και σε υλικό βιβλίο; Καμία διαφορά, ουσιαστικά, πέρα από αυτή που υπάρχει στο μυαλό. Είναι καθαρά θέμα συνήθειας. Τι σημασία έχει πού είναι γραμμένο κάτι, αν μπορείς να το διαβάσεις άνετα; Παλιά έγραφαν σε πάπυρο· ούτε εκεί είχε σελίδες: ήταν απλά μια συνεχόμενη στήλη. Κι αυτοί που τους αρέσει η μυρωδιά του χαρτιού και τα λοιπά... ε, όπως λένε, «πρέζες υπάρχουν πολλές»...

Δεν θεωρώ ότι πρέπει ξαφνικά να εξαφανιστούν τα υλικά βιβλία και να διαβάζουμε μόνο ηλεκτρονικά. Αλλά δεν νομίζω κιόλας ότι τα ηλεκτρονικά βιβλία έχουν κάτι το κακό. Προσωπικά, διαβάζω και τους δύο τύπους βιβλίων με την ίδια ευχαρίστηση.

Τα περισσότερα μειονεκτήματα που βλέπω στα ηλεκτρονικά βιβλία αφορούν τη μορφή – format – που είναι φτιαγμένα. Για παράδειγμα, πιστεύω ακράδαντα ότι ένα καλά φτιαγμένο .pdf είναι η καλύτερη μορφή για να διαβάσεις σε οποιαδήποτε συσκευή. Το πρόβλημα είναι ότι πολλά .pdf που βρίσκεις είναι τελείως κακοφτιαγμένα, επομένως εκεί ή πρέπει να τα μεταφέρεις σε Word (ή άλλον επεξεργαστή κειμένου, όπως Open Office), να τα στρώσεις, και να τα ξανακάνεις .pdf, ή πρέπει να τα περάσεις από Mobipocket Creator (διανέμεται δωρεάν) και να τα κάνεις .prc.

Και τα δύο έχουν υπέρ και κατά. Για να καθίσεις να στρώσεις το .pdf θέλει χρόνο (μιλάμε για ώρες) και είναι πολύ πιθανό ότι θα χάσεις σε ορισμένα σημεία την παραγραφοποίηση. Το έχω κάνει σε κάποια κείμενα, όμως, και αξίζει τον κόπο. Αν έχεις ευχέρεια με την επεξεργασία κειμένου, δεν είναι και τόσο τρομερό. Αν δεν έχεις ευχέρεια, άστο καλύτερα. Θα ταλαιπωρηθείς άσχημα.

Αν αποφασίσεις να μετατρέψεις το .pdf σε .prc, αυτό θα γίνει αμέσως και θα σου δώσει ένα αρχείο που διαβάζουν οι περισσότεροι ηλεκτρονικοί αναγνώστες. Πάλι, όμως, θα χάσεις τη σωστή παραγραφοποίηση σε κάποια σημεία.

Το πρόβλημα γενικώς είναι η μορφή του κειμένου. Και, όπως καταλαβαίνετε, αναφέρομαι εδώ κυρίως σε βιβλία που μπορείς να βρεις σκαναρισμένα (και πειρατικά) στο Διαδίκτυο. Γιατί, στις περιπτώσεις που τα βρίσκεις από τον ίδιο τον συγγραφέα ή τον εκδότη, ακόμα και δωρεάν, είναι πάντα καλοφτιαγμένο .pdf, .prc, .html, .rtf, .doc ή άλλο format. Ελάχιστες φορές έχω συναντήσει πρόβλημα. Το ίδιο ισχύει και για κάποιους καλούς ιστότοπους που διανέμουν βιβλία δωρεάν, όπως Manybooks, Feedbooks, και άλλους.

Τώρα πλέον, ύστερα από κάμποσα ηλεκτρονικά βιβλία που έχω διαβάσει, είτε σε netbook είτε σε Kindle, μου φαίνεται πραγματικά κόπος να κρατάω ένα τεράστιο βιβλίο 800 σελίδων ανοιχτό, όταν μπορώ να κρατάω απλά μια μικρή, ελαφριά συσκευή και να διαβάζω άνετα και εύκολα. Η εμπειρία της ανάγνωσης, η ευχαρίστηση που παίρνεις από ένα καλό μυθιστόρημα, πραγματικά δεν αλλάζει. Οι λέξεις είναι οι ίδιες. Οι συγγραφείς είναι οι ίδιοι. Οι ιστορίες είναι οι ίδιες. Ο όγκος είναι μόνο λιγότερος. Μπορείς να πάρεις μαζί σου πενήντα βιβλία μέσα σε μια συσκευή που δεν έχει μεγαλύτερες διαστάσεις από ένα βιβλίο και δεν είναι πιο παχιά από ένα λεπτό περιοδικό!

Θέλω να ελπίζω, πάντως, πως σύντομα θα έχουμε πολύ καλύτερους ηλεκτρονικούς αναγνώστες και σε πολύ καλύτερες τιμές. Λογικές τιμές. Γιατί, παρά τα προτερήματά τους, εξακολουθώ να πιστεύω ότι δεν είναι λογικό να κοστίζουν 300 ευρώ και άνω.

Σχετικά με το πώς μπορεί το ηλεκτρονικό βιβλίο να επηρεάσει την Αγορά, το βέβαιο είναι ότι, με τον καιρό, σίγουρα θα την αλλάξει. Αλλά υποθέσεις και εικασίες για το μέλλον δεν θέλω να κάνω σ'αυτό το άρθρο· ίσως σε κάποιο άλλο. Εδώ ο σκοπός ήταν να αναφέρω απλά τις εμπειρίες μου με τα ηλεκτρονικά βιβλία.

 

---