Νέα
The Chronicles of Amber
του Roger Zelazny
Πρώτη φορά διάβασα τη σειρά Amber, του Roger Zelazny, όταν ήμουν γύρω στα είκοσι. Την είχα θεωρήσει, τότε, από τα καλύτερα πράγματα που είχα συναντήσει. Δεν είχα γράψει, ωστόσο, ποτέ βιβλιοκριτική γι’αυτήν. Τώρα, ύστερα από τόσα χρόνια, αποφάσισα να ξαναδιαβάσω το Amber, επειδή είχα πολύ καλές αναμνήσεις αλλά και επειδή ήθελα να διαπιστώσω αν όντως θα εξακολουθούσε να μου φαίνεται από τα καλύτερα βιβλία που έχω διαβάσει.
Εξακολουθεί να μου φαίνεται από τα καλύτερα βιβλία που έχω διαβάσει. Αν μη τι άλλο, τώρα το εκτίμησα περισσότερο από τότε. Και δεν μιλάω μόνο από άποψη νοσταλγίας. Πρόκειται για βιβλία που πραγματικά θεωρώ πολύ καλά. Ωστόσο, εδώ αποφάσισα να γράψω μια βιβλιοκριτική. Δεν είναι η παρουσίαση ενός βιβλίου που, για κάποιο λόγο, θέλω να προωθήσω. Είναι βιβλιοκριτική. Επομένως, θα αναφέρω και πράγματα που δεν μου αρέσουν ή που θεώρησα μειονεκτήματα με τη δεύτερη ανάγνωση. Δεν υπάρχει, φυσικά, ιδανικό μυθιστόρημα, τέλειο από κάθε άποψη. Όμως τα αρνητικά του Amber είναι πολύ λίγα.
Αλλά αρκετά μ’αυτό τον επεξηγηματικό πρόλογο.
Η σειρά Amber χωρίζεται σε δύο πενταλογίες. Και οι δύο είναι γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο, αλλά έχουν διαφορετικό αφηγητή. Στην πρώτη πενταλογία αφηγητής είναι ο Corwin, ένας πρίγκιπας του Amber. Στη δεύτερη, αφηγητής είναι ο γιος του, ο Merlin.
Η πρώτη πενταλογία αποτελείται από τα εξής βιβλία: Nine Princes in Amber, The Guns of Avalon, Sign of the Unicorn, The Hand of Oberon, και The Courts of Chaos. Η δεύτερη πενταλογία αποτελείται από τα εξής βιβλία: The Trumps of Doom, Blood of Amber, Sign of Chaos, Knight of Shadows, και Prince of Chaos. Το κάθε βιβλίο είναι σχετικά μικρό: στις περισσότερες εκδόσεις, γύρω στις 150 με 200 σελίδες. Τα έχουν ενώσει και όλα μαζί σε μια έκδοση και τα έχουν ονομάσει The Chronicles of Amber. Και πραγματικά αξίζει να τα διαβάσεις ως σύνολο· ή, τουλάχιστον, να διαβάσεις ολόκληρη την πρώτη πενταλογία και μετά ολόκληρη τη δεύτερη. Τα βιβλία ακολουθούν καταιγιστικά το ένα το άλλο. Το καθένα μοιάζει με ένα κεφάλαιο μιας μεγάλης ιστορίας.
(Θα πω τώρα διάφορα πράγματα γι’αυτά τα βιβλία. Είναι αδύνατον να αποφύγω τελείως τα spoilers, όμως θα προσπαθήσω να αποφύγω τα περισσότερα. Επιπλέον, όσα spoilers κι αν αναφέρω εγώ εδώ, πάλι αξίζει να διαβάσεις το Amber. Δεν μπορώ να αναφέρω αρκετά spoilers ώστε να σου χαλάσω την ιστορία. Δεν γίνεται.)
Η πρώτη πενταλογία ξεκινά στη Γη – τη γνωστή μας Γη – όπου ο Corwin ξυπνά έχοντας χάσει τη μνήμη του. Δεν θυμάται ποιος είναι και προσπαθεί να το ανακαλύψει. Αυτό θυμίζει κάπως τις παλιότερες ιστορίες φαντασίας που επιχειρούσαν να κάνουν ομαλά τη μετάβαση από τον δικό μας κόσμο στον φανταστικό. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει κι εδώ – μόνο που η μετάβαση δεν είναι και τόσο ομαλή. Πολλά μυστήρια παρουσιάζονται, πολλές μπλεγμένες καταστάσεις. Η υπόθεση είναι κάθε άλλο παρά απλοϊκή. Και ο ήρωάς μας ξαναβρίσκει τη μνήμη του πολύ πριν από το τέλος του πρώτου βιβλίου, Nine Princes in Amber. Η δράση δεν σταματά ποτέ. Ποτέ. Και ως δράση ορίζω και τον διάλογο· ορίζω τα πάντα εδώ πέρα. Ο διάλογος είναι πνευματώδης και κυλά με φυσικότητα αλλά και έντονο ύφος. Σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως ο συγγραφέας να είναι λίγο υπερβολικός στη χρήση ορισμένων εκφράσεων – ή ίσως εγώ απλά να είμαι περίεργος πια, ύστερα από τόσα βιβλία που έχω διαβάσει και τόσα που έχω διορθώσει. Οι περιγραφές είναι λιτές αλλά όχι απλοϊκές· δεν κουράζουν αλλά δεν αισθάνεσαι να σου λείπει και τίποτα. Το όλο ύφος γραφής του Zelazny είναι έξυπνο και ειρωνικό. Και αυτά είναι πράγματα που ισχύουν, ουσιαστικά, για όλα τα βιβλία της σειράς Amber. Δεν αλλάζει κάτι στα επόμενα, παρότι είναι γραμμένα μέσα σε μια αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο.
Nine Princes in Amber (1970)
The Guns of Avalon (1972)
Sign of the Unicorn (1975)
The Hand of Oberon (1976)
The Courts of Chaos (1978)
Trumps of Doom (1985)
Blood of Amber (1986)
Sign of Chaos (1987)
Knight of Shadows (1989)
Prince of Chaos (1991)
Δηλαδή, είκοσι χρόνια από το πρώτο βιβλίο ώς το τελευταίο. Μεγάλο χρονικό διάστημα, ειδικά αν σκεφτείς πόσο μικρό είναι το κάθε βιβλίο. Εμένα, προσωπικά, με παραξενεύει αυτό. Και το θεωρώ αρκετά αξιοσημείωτο που δεν παρατηρείς σημαντικές διαφορές στο ύφος από το Nine Princes in Amber ώς το Prince of Chaos.
*
Καθώς ο αφηγητής μας, ο Corwin, προσπαθεί να μάθει ποιος είναι, στο Nine Princes in Amber, ανακαλύπτουμε κι εμείς το φανταστικό σύμπαν αυτής της ιστορίας, εγκλιματιζόμαστε.
Στο ένα από τα δύο κέντρα του σύμπαντος υπάρχει το Amber, ο ένας και μοναδικός κόσμος. Εκεί τα πράγματα είναι σαν εξιδανικευμένος μεσαίωνας. Διοικεί ένας βασιλιάς με μια μεγάλη οικογένεια – πολλούς πρίγκιπες και πριγκίπισσες. Τα πυροβόλα όπλα δεν λειτουργούν, λόγω της φύσης του Amber, επομένως τα βασικά όπλα είναι αγχέμαχα και εκηβόλα. Το Amber ρίχνει άπειρες Σκιές γύρω του, και οι πρίγκιπές του μπορούν να ταξιδεύουν σ’αυτές. Η κάθε Σκιά είναι μια άλλη πραγματικότητα που μοιάζει περισσότερο ή λιγότερο, ή και καθόλου, με το Amber. Η Γη μας είναι μία από αυτές τις Σκιές.
Το άλλο κέντρο του σύμπαντος είναι το Χάος, το οποίο είναι εκ διαμέτρου αντίθετο ως προς το Amber. Και στην πρώτη πενταλογία δεν μαθαίνουμε πολλά γι’αυτό, παρά μόνο ως αρκετά ακαθόριστη απειλή. Ωστόσο, δεν είναι ένα μέρος όπου κυκλοφορούν τέρατα μόνο, όπως σε άλλα φανταστικά σκηνικά. Απλά η πραγματικότητα εκεί είναι πολύ ρευστή, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στο Amber όπου η πραγματικότητα είναι πολύ σταθερή. Όταν είσαι στο Amber, δεν μπορείς να ταξιδέψεις μέσα στις Σκιές· πρέπει να φτάσεις στις παρυφές του προτού ξεκινήσεις ένα τέτοιο ταξίδι. Ενώ, αντιθέτως, στο Χάος μπορεί ακόμα και κατά τύχη να γλιστρήσεις μέσα σε κάποια Σκιά, όπως μαθαίνουμε στη δεύτερη πενταλογία.
Οι πρίγκιπες του Amber είναι κάτι σαν ημίθεοι. Είναι πιο δυνατοί, σωματικά και ψυχικά, από τους άλλους ανθρώπους και έχουν την ιδιότητα να ταξιδεύουν μέσα στις Σκιές – αν, όμως, έχουν βαδίσει πρώτα επάνω στο Πρότυπο (Pattern). Το Πρότυπο είναι ένα λαβυρινθώδες σχήμα που υπάρχει κρυμμένο μέσα στα υπόγεια του Βασιλικού Παλατιού του Amber. Όλοι οι πρίγκιπες και οι πριγκίπισσες του Amber πρέπει να βαδίσουν επάνω του – κι αυτή δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Καθώς βαδίζεις επάνω σ’αυτό το λαβυρινθώδες σχήμα, σε χτυπάνε ενέργειες και έρχεσαι αντιμέτωπος με μια τρομερή αντίσταση, ψυχική, νοητική, αλλά και σωματική. Ενώ στην αρχή περπατάς πιο γρήγορα επάνω του, προς το τέλος διασχίζεις το σχήμα εκατοστό-εκατοστό. Και όταν έχεις φτάσει στην καρδιά του Πρότυπου, μπορείς στιγμιαία να μεταφερθείς όπου στο σύμπαν θέλεις. Οπουδήποτε. Αρκεί να ξέρεις το μέρος – να το έχεις στο μυαλό σου. Επίσης, αν αυτή είναι η πρώτη φορά που φτάνεις στο τέλος του Πρότυπου, αποκτάς τη δύναμη να ταξιδεύεις στις Σκιές. Αλλά όλα αυτά, βέβαια, μόνο για όσους έχουν μέσα τους το Αίμα του Amber· οι άλλοι καταστρέφονται αν περπατήσουν επάνω στο Πρότυπο.
Το ταξίδι στις Σκιές είναι απλή υπόθεση για έναν πρίγκιπα του Amber: Προσθέτει και αφαιρεί στοιχεία πραγματικότητας ώσπου να φτάσει στην πραγματικότητα/Σκιά που επιθυμεί. Προσθέτει έναν πράσινο ουρανό, προσθέτει ένα μαύρο φεγγάρι, αφαιρεί εκείνο τον ποταμό που φαίνεται στο βάθος, προσθέτει έναν δρόμο, ένα χωριό, αφαιρεί εκείνο εκεί το ψηλό δέντρο με τις κόκκινες σαύρες επάνω, αφαιρεί και όλες τις κόκκινες σαύρες γενικά – και τα λοιπά. Όλα αυτά τα κάνει με το μυαλό του, αλλά πρέπει να βαδίζει, αλλιώς δεν μπορεί να ταξιδέψει μέσα στις Σκιές.
Όταν είναι μικροί, οι πρίγκιπες του Amber παίζουν ένα παιχνίδι. Περπατάνε και προσπαθούν να αλλάξουν την πραγματικότητα – να περάσουν σε άλλη Σκιά – καθώς στρίβουν πίσω από ένα μεγάλο εμπόδιο, όπως ένα δέντρο ή έναν βράχο, που κρύβει το πεδίο της όρασης, σε αποτρέπει απ’το να δεις τι είναι παραπέρα.
Πολλοί αναρωτιούνται αν μήπως οι Σκιές δεν είναι παρά φαντασιώσεις, παραισθήσεις των πριγκίπων του Amber, αφού ουσιαστικά μπορούν να ταξιδέψουν σε όποιο μέρος μπορούν να φανταστούν. Αλλά, από την άλλη, για τους κατοίκους των Σκιών η πραγματικότητά τους είναι αρκετά πραγματική.
Η όλη υπόθεση με το ταξίδι στις Σκιές ορισμένες φορές μοιάζει με αλληγορία για τη δημιουργική φαντασία, αν θέλεις να κάνεις μια τέτοια προέκταση του θέματος. Αν και δεν νομίζω πως σκοπός του συγγραφέα είναι η αλληγορία.
*
Το πρώτο βιβλίο, Nine Princes in Amber, είναι γεμάτο πλοκή – γεμάτο. Γίνονται απίστευτα πολλά πράγματα για το μέγεθός του, και το τέλος είναι αρκετά απροσδόκητο. Σε κάνει να αισθανθείς κάτι ακόμα κι αν το έχεις ξαναδιαβάσει. Πλησιάζοντας το τέλος, ξαφνιάζεσαι μία φορά· και μετά, ξαφνιάζεσαι και δεύτερη φορά. Και εκεί είναι που, σίγουρα, το Amber σε έχει πιάσει στην παγίδα του.
Το δεύτερο βιβλίο, The Guns of Avalon, και τα επόμενα της πρώτης πενταλογίας συνεχίζονται στο ίδιο μοτίβο. Πολύ πλοκή, πολλά – πάμπολλα – μυστήρια, μαγευτική μαγεία, έντονη ατμόσφαιρα. Δεν θα πω, φυσικά, τίποτα συγκεκριμένο για την ίδια την ιστορία. Αλλά είναι ένας απέραντος, στρυφνός λαβύρινθος, όλο εκπλήξεις.
Και ο κόσμος δεν είναι στατικός. Εξελίσσεται καθώς η ιστορία προχωρά. Καινούργια πράγματα έρχονται στην επιφάνεια· παλιά πράγματα οι ήρωες τα ξανασκέφτονται και τα βλέπουν υπό άλλο πρίσμα, σαν να ήταν καινούργια, κάνοντας τρομερές ανακαλύψεις. Οι χαρακτήρες μοιάζουν με ημίθεοι, όμως βρίσκονται σε καταστάσεις που αν δεν ήταν ημίθεοι θα είχαν καταστραφεί. Οι μαγικές δυνάμεις τους είναι πραγματικά γοητευτικές και δεμένες με το ίδιο το σύμπαν που τους περιβάλλει.
Η πιο βασική από αυτές – εκτός από το ταξίδι μέσα στις Σκιές – είναι η ικανότητα με την Τράπουλα. Η Τράπουλα του Amber είναι κάτι σαν την τράπουλα Ταρό, αλλά αντί για Μεγάλη Αρκάνα έχει κάρτες με τους πρίγκιπες και τις πριγκίπισσες του Amber. Όταν ένας από αυτούς κρατά μία από τις κάρτες και την κοιτάζει εστιάζοντας το μυαλό του έντονα επάνω της, μπορεί να επικοινωνήσει με το απεικονιζόμενο πρόσωπο. Βλέπει τον συγγενή του να κινείται, και μπορούν να κάνουν κουβέντα· και ο συγγενής του μπορεί να τον τραβήξει στο μέρος όπου βρίσκεται, δίνοντάς του απλά το χέρι του. Με αυτό τον τρόπο οι πρίγκιπες του Amber μεταπηδούν από το ένα μέρος στο άλλο. Η Τράπουλα, όμως, μπορεί να περιλαμβάνει και τοποθεσίες, όχι μόνο άτομα. Κι όταν τις κοιτάζεις για μερικές στιγμές, και αρχίζεις να τις βλέπεις σαν να ήταν ζωντανές, μπορείς μετά να μεταφερθείς εκεί.
Η Τράπουλα παίζει πολύ βασικό ρόλο σε όλη τη σειρά Amber, αν και δεν είναι, φυσικά, το μοναδικό μαγικό και θαυμαστό πράγμα που παρουσιάζεται.
*
Από την πρώτη πενταλογία κιόλας – από την αρχή της – καταλαβαίνουμε αμέσως ότι δεν υπάρχει καμιά εμπιστοσύνη και ομόνοια ανάμεσα στους πρίγκιπες και τις πριγκίπισσες του Amber. Ο πατέρας τους, ο Oberon, ο Βασιλιάς του Amber, έχει εξαφανιστεί, και όλοι – ή, τουλάχιστον, οι περισσότεροι – αντιμάχονται και δολοπλοκούν για να πάρουν τον Θρόνο. Οι βυζαντινές ίντριγκες ωχριούν μπροστά στις ίντριγκες των ευγενών του Amber, πράγμα που φαίνεται πεντακάθαρα από το πρώτο βιβλίο. Απορείς πώς έχει καταφέρει ο συγγραφέας να βάλει τόσα πολλά πράγματα μέσα σε ένα τόσο μικρό μυθιστόρημα.
Κανένας δεν εμπιστεύεται τους συγγενείς του στο Amber. Οι συγγενείς είναι εξ ορισμού ύποπτοι. Πάντα κάτι κρύβεται, πάντα κάτι συμβαίνει που δεν είναι άμεσα φανερό. Και όσο η ιστορία προχωρά τόσο τα μυστήρια πυκνώνουν και περιπλέκονται. Νομίζεις ότι όλα αυτά είναι πραγματικά, όχι μια απλή αφήγηση.
Στο πρώτο βιβλίο, Nine Princes in Amber, κάποια πράγματα ίσως να φαίνονται λίγο βιαστικά, λίγο απότομα· ή κάποιες συμπτώσεις πολύ... συμπτωματικές. Όμως αυτά δεν είναι παρά σαν πρόλογος για την υπόλοιπη σειρά. Η κατάσταση αλλάζει τόσο πολύ από εκεί και πέρα που σε ξαφνιάζει.
Ορισμένα μυστήρια, μάλιστα – αν όχι όλα – νομίζω πως ούτε ο συγγραφέας δεν είχε σκεφτεί αρχικά τι μπορεί να σημαίνουν, γιατί συνεχώς σου δίνει την εντύπωση ότι κι ο ίδιος προσπαθεί να εξηγήσει πολύ παράξενα φαινόμενα και καταστάσεις. Είχα την αίσθηση ότι χρησιμοποιούσε την εξής συγγραφική μέθοδο: Γράψε ένα παράξενο μυστήριο, χωρίς να ξέρεις τη λύση του, και μετά, μέσα από την αφήγηση, προσπάθησε να το λύσεις. Δεν μπορώ να ξέρω αν έχω δίκιο σ’αυτή μου την υπόθεση, όμως όλα τα μυστήρια έχουν κάτι το τρομερά αληθοφανές παρότι σχετίζονται με τελείως φανταστικά πράγματα.
Και αυτό στο Amber αποτελεί κανόνα: Είναι γεμάτο με φανταστικά στοιχεία, και μυστήρια που βασίζονται σε αυτά φανταστικά στοιχεία αλλά έχουν τρομερό ενδιαφέρον. Επειδή είναι μαγικά και υπερβατικά και σουρεαλιστικά, δεν σημαίνει κιόλας ότι είναι απλοϊκά, ούτε ότι παρουσιάζονται εύκολες λύσεις. Αν μη τι άλλο, οι λύσεις είναι ακόμα πιο δύσκολες, μπερδεμένες, και λαβυρινθώδεις απ’ό,τι αν τα μυστήρια βασίζονταν σε συμβατικά στοιχεία.
Αυτό είναι κάτι που πάντα εκτιμώ, πάντα με σαγηνεύει, πάντα θα με σαγηνεύει, και που προσπαθώ κι εγώ ο ίδιος να περιλαμβάνω στις ιστορίες που γράφω: το να μιλάς για φανταστικά πράγματα με την ίδια σοβαρότητα όπως και για τα «ρεαλιστικά» πράγματα. Το να παρουσιάζεις έναν κόσμο που ακολουθεί τους δικούς του νόμους και κανόνες οι οποίοι είναι πιο περίπλοκοι, παράξενοι, και αληθοφανείς από τους νόμους της φύσης που γνωρίζουμε.
Εν ολίγοις, να γράφεις για φανταστικά πράγματα σαν να ήταν αληθινά. Και τα φανταστικά πράγματα να μην είναι απλώς εμβόλιμα στοιχεία – όπως ένα τέρας εδώ κι ένας δράκος εκεί – αλλά συνυφασμένα με την ίδια την πραγματικότητα της αφήγησης.
*
Αφήνοντας τώρα τα μυστήρια του σύμπαντος και πηγαίνοντας στους χαρακτήρες του Amber, οφείλω να παρατηρήσω ότι είναι όλοι αξιοσημείωτα περίπλοκοι ως προσωπικότητας παρότι πρόκειται για αφήγηση πρώτου προσώπου. Μπορεί ο Corwin να είναι ο αφηγητής μας στην πρώτη πενταλογία, μα όλοι οι πρίγκιπες και όλες οι πριγκίπισσες του Amber έχουν πολύ έντονες ιδιοσυγκρασίες. Δεν είναι τυχαίες καρικατούρες.
Ένα πράγμα που με παραξένεψε, ωστόσο, είναι το ότι οι πριγκίπισσες δεν έχουν και τόσο ενεργό ρόλο. Παρότι υποτίθεται πως είναι το ίδιο δυνατές με τους πρίγκιπες και έχουν και παρόμοιες μαγικές δυνάμεις, δεν φαίνεται να έχουν άμεσες βλέψεις για τον Θρόνο, ούτε γενικά ο ρόλος τους είναι και πολύ έντονος. Μόνο τη Deirdre βλέπουμε να είναι πιο δραστήρια στα μέσα του Nine Princes in Amber και, αργότερα μέσα στη σειρά, συναντούμε τη Fiona η οποία υποτίθεται ότι είναι πολύ ισχυρή και ψαγμένη μάγισσα. Αλλά, πέρα από αυτά, οι πριγκίπισσες είναι σαν να μην υπάρχουν. Ο ρόλος τους δευτερεύων, στην καλύτερη περίπτωση. Και αναρωτιέμαι γιατί. Θέμα νοοτροπίας της εποχής; Ίσως. Τυχαίο; Ίσως.
*
Το τέλος της πρώτης πενταλογίας είναι αναμφίβολα κοσμοϊστορικό, και αυτή είναι η μοναδική λεπτομέρεια που θα αποκαλύψω. Μεγάλα πράγματα γίνονται, πολύ μεγάλα και πολύ σημαντικά. Το σύμπαν αλλάζει. Όμως, κατά τα άλλα, το τέλος μού φάνηκε και λιγάκι βιαστικό από κάποιες απόψεις. Είναι σαν σε εκείνες τις καταληκτικές σκηνές ο Zelazny να προσπάθησε να ολοκληρώσει πολλά πράγματα μαζί, και η τελευταία αντίδραση του βασικού αντιπάλου της υπόθεσης δεν μπορώ να πω ότι μου άρεσε και τόσο.
Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν είναι ικανό να μου χαλάσει τη γενική εντύπωση που έχω για την πρώτη πενταλογία του Amber, η οποία είναι από τα καλύτερα μυθιστορήματα που έχω διαβάσει.
Και πάμε στη δεύτερη πενταλογία...
Κι εδώ ξεκινάμε στη Γη, αλλά τώρα ο αφηγητής δεν έχει χάσει τη μνήμη του και δεν δίνονται και πολλές εξηγήσεις για τον φανταστικό κόσμο. Ο κόσμος, όμως, επεκτείνεται με διάφορους τρόπους και εμπλουτίζεται. Ορισμένα από τα καινούργια στοιχεία που παρουσιάζονται αμφιβάλλω ότι ο Zelazny τα είχε σκεφτεί από την πρώτη πενταλογία, αλλά δεν έχει αυτό και πολύ σημασία. Αν μη τι άλλο, φυσικό είναι, θα μπορούσες να πεις. Και όλα δένουν – αν και έχω κάποια παράπονα που θα αναφέρω παρακάτω.
Το ύφος, όπως είπα εξαρχής, δεν αλλάζει παρά ελάχιστα. Τα βιβλία είναι γραμμένα όπως και αυτά της πρώτης πενταλογίας – με τον ίδιο άνετο τρόπο. Αλλά νομίζω πως κάπου η γραφή είναι πιο βιαστική και πιο απρόσεχτη. Είναι κάτι που παρατήρησα ήδη από τα τέλη της πρώτης πενταλογίας, η αρχή της οποίας νομίζω πως ήταν πιο προσεχτικά γραμμένη. Και μιλάω καθαρά για τη δομή των προτάσεων τώρα, και για τίποτα περισσότερο. Λεπτομέρειες, κυρίως, που μάλλον κάποιος σαν εμένα θα έβλεπε – κάποιος που ασχολείται αρκετά με τον γραπτό λόγο – και όχι ο μέσος αναγνώστης.
Πέρα από αυτό, η γραφή μού μοιάζει λίγο πιο πυκνή στη δεύτερη πενταλογία – πράγμα που δεν αποτελεί μομφή, αλλά μια απλή παρατήρηση. Ίσως να φταίει το γεγονός ότι εδώ αναφέρονται πολύ περισσότερα πράγματα για τον κόσμο του Amber. Στην πρώτη πενταλογία, τα πάντα ήταν πιο μυθικά, πιο χαμένα στην ομίχλη των θρύλων, αν καταλαβαίνεις τι εννοώ. Στη δεύτερη πενταλογία, αρχίζουν τα πάντα να γίνονται πιο συγκεκριμένα, πιο συστηματοποιημένα. Ωστόσο, δεν φτάνουν στο σημείο να γίνουν βαρετά, σε καμία περίπτωση. Εκπλήξεις και μυστήρια και απροσδόκητες ανακαλύψεις εξακολουθούν να ξεπετάγονται από κάθε μεριά, από την αρχή της πενταλογίας ώς το τέλος. Κυριολεκτικά. Και όλα είναι πολύ μπλεγμένα και λαβυρινθώδη. Μοιάζουν φυσικά και αληθινά, παρότι είναι τελείως φανταστικά.
Αν έχω ένα παράπονο, είναι το ότι κάποια μυστήρια μένουν λιγάκι άλυτα. Όμως, αν μη τι άλλο, αυτό ίσως να μπορούσες να πεις ότι προσδίδει κάτι το ιδιαίτερο στη γοητεία του Amber. Έχουμε να κάνουμε με έναν ζωντανό κόσμο, και στους ζωντανούς κόσμους τα πάντα δεν λύνονται προτού κλείσει η ιστορία.
Στη δεύτερη πενταλογία, επίσης, οι γυναίκες έχουν πολύ πιο δραστήριους ρόλους. Είναι βασικοί χαρακτήρες πλέον, όχι κομπάρσοι.
Ένα άλλο που αμέσως παρατηρείς πως έχει αλλάξει, σε σχέση με την πρώτη πενταλογία, είναι η χρήση της μαγείας. Εδώ ο αφηγητής μας, ο Merlin, ο γιος του Corwin, κάνει ξόρκια. Τα προετοιμάζει, βάσει συγκεκριμένων σταθερών και συνθηκών της κάθε Σκιάς, και τα χρησιμοποιεί. Είναι σαν το σύστημα του Jack Vance περίπου, ή όπως αυτό στο Dungeons & Dragons. Αλλά ποτέ δεν γίνεται διαδικαστικό και βαρετό. Αν και ορισμένες φορές κάπου με δυσαρέστησε – όπως όταν ο Merlin έκανε ξόρκια αορατότητας και παρόμοια πράγματα που μου φαίνονται λιγάκι μπανάλ πλέον, για να είμαι ειλικρινής. Δεν νομίζω ότι αυτά ταίριαζαν αληθινά στο Amber. Η μαγεία του, στην πρώτη πενταλογία, ήταν πολύ πιο μυστηριακή. Μάγοι θεωρούνταν αυτοί που είχαν εντρυφήσει περισσότερο στα μυστήρια του σύμπαντος, που ήξεραν περισσότερα παράξενα πράγματα από τους άλλους – όπως η Fiona και ο Brand. Σε καμιά περίπτωση δεν αναφερόταν ότι κάνουν «ξόρκια». Μπορείς να πεις ότι αυτό συνέβαινε επειδή είναι Αμπερίτες, όχι Χαοτικοί, όπως ο Merlin (ο οποίος, ναι, κατάγεται και από το Χάος παρότι είναι γιος του Corwin)· όμως, και πάλι, δεν ευσταθεί απόλυτα, γιατί η Fiona παρουσιάζεται και στη δεύτερη πενταλογία και οι ικανότητές της είχα την εντύπωση ότι ήταν λιγάκι διαφορετικές. Επιπλέον, αν υπήρχαν όλοι αυτοί οι μάγοι που κάνουν ξόρκια, πού ήταν στην πρώτη πενταλογία;
Δεν είναι, όμως, μεγάλο παράπονο αυτό, γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά άλλα πολύ ενδιαφέροντα είδη μαγείας στη δεύτερη πενταλογία. Ένα από αυτά είναι η χρήση του Λόγκρους (Logrus). Το Λόγκρους είναι κάτι σαν το Πρότυπο του Amber, αλλά από τη μεριά του Χάους. Οι Χαοτικοί ευγενείς που βαδίζουν επάνω στο Λόγκρους αποκτούν κι αυτοί την ικανότητα να ταξιδεύουν συνειδητά στις Σκιές. Επίσης, με τη χρήση του Λόγκρους μπορεί κάποιος να καλέσει αντικείμενα από οπουδήποτε μέσα από τις Σκιές. Απλά τα χέρια του γίνονται «προέκταση» των πλοκαμιών του Λόγκρους, ψάχνουν, και βρίσκουν. Βλέπεις, επομένως, τον Merlin να θέλει ένα καινούργια τζάκετ· χρησιμοποιεί το Λόγκρους και το τραβά από μια άλλη Σκιά.
Επίσης, παρουσιάζονται και διάφορα άλλα καινούργια παράξενα πράγματα στη δεύτερη πενταλογία τα οποία δεν θα αναφέρω γιατί, πρώτον, αυτή η κριτική έχει ήδη φτάσει να είναι τεράστια και, δεύτερον, δεν θέλω να χαλάσω σε κανέναν τη χαρά τού να τα ανακαλύψει από μόνος του διαβάζοντας τα βιβλία.
*
Η ιστορία στη δεύτερη πενταλογία μοιάζει ότι ίσως να καταλήξει το ίδιο κοσμοϊστορική με αυτή στην πρώτη πενταλογία, αλλά παραμένει τελικά μια προσωπική ιστορία κατά βάθος. Είναι η ιστορία του Merlin, και πώς βρίσκει τη θέση του στον κόσμο. Ο Merlin είναι ένα άτομο ανάμεσα στο Amber και στο Χάος· έχει βαδίσει και πάνω στο Πρότυπο και πάνω στο Λόγκρους, και αυτό τον κάνει ξεχωριστό. Πολλές δυνάμεις περιστρέφονται γύρω από τη ζωή του, θέλοντας να πάρουν τον έλεγχο. Η αφήγηση είναι γεμάτη παράξενα μυστήρια και αινίγματα.
Παρουσιάζονται ξανά οι ίδιοι χαρακτήρες που ήταν και στην πρώτη πενταλογία, καθώς και πολλοί καινούργιοι – ανάμεσα στους οποίους και αρκετοί από το Χάος. Αλλά ο Corwin έχει εξαφανιστεί. Πού είναι ο Corwin; Ο Merlin, εκτός των άλλων, αναζητά τον πατέρα του. Και το παρελθόν συνέχεια στοιχειώνει το παρόν.
*
Δεν μπορώ να πω ποια από τις δύο πενταλογίες προτιμώ. Η μία, άλλωστε, είναι συνέχεια της άλλης· δεν είναι καθόλου συνετό να διαβάσεις τη δεύτερη αν δεν έχεις διαβάσεις την πρώτη. Και είναι και οι δύο μαγευτικές για τους δικούς τους λόγους. Η πρώτη πενταλογία ξεκινά στα όρια του μύθου και διατηρεί αυτό το μυθικό στοιχείο αρκετά καλά ώς το τέλος. Η δεύτερη πενταλογία σε παρασέρνει σε έναν εδραιωμένο φανταστικό κόσμο, επεκτείνοντάς τον. Και νομίζω πως και εδώ ο Zelazny χρησιμοποιεί την τακτική «Γράψε ένα μυστήριο χωρίς να ξέρεις τη λύση του, και λύσε το συνεχίζοντας να γράφεις» – αν όχι απόλυτα, τότε σε μεγάλο βαθμό.
Μέχρι στιγμής, δεν έχω συναντήσει τίποτα στη ζωή μου που θα το θεωρούσα καλύτερο από τα Χρονικά του Amber. Και διαβάζοντάς τα για δεύτερη φορά, όχι μόνο δεν βαρέθηκα, αλλά με μάγεψαν ακόμα περισσότερο. Ούτε ένα λεπτό δεν σκέφτηκα ότι μπορεί να έχανα τον χρόνο μου, ότι καλύτερα να διάβαζα κάτι καινούργιο. Αν μη τι άλλο, θα ήθελα να ήταν μεγαλύτερη αυτή η ιστορία. Να τη διάβαζα ακόμα.
