Η στενή σχέση, και η σημαντικότητα, του αφηγηματικού χρόνου και του πραγματικού χρόνου στη λογοτεχνική αφήγηση

Στο προηγούμενο άρθρο μου, Εμβόλιμες Σκέψεις, ανέφερα πώς οι σκέψεις των χαρακτήρων (δεν) πρέπει να διακόπτουν την αφήγηση αλλά πρέπει να ακολουθούν μια λογική ροή. Αυτή η «λογική ροή» εντάσσεται στη γενική ιδέα του αφηγηματικού χρόνου: στο τι είναι ο αφηγηματικός χρόνος και ποια η σχέση του με τον πραγματικό χρόνο.

Ο πραγματικός χρόνος είναι ο χρόνος της καθημερινότητάς μας, ο δικός μας χρόνος. Είναι η ώρα που χρειάζεται ο αναγνώστης για να διαβάσει κάτι – μια λογοτεχνική ιστορία, στην περίπτωσή μας. Κάποιος μπορεί να χρειάζεται πέντε λεπτά για να διαβάσει μια σελίδα· κάποιος μπορεί να χρειάζεται εφτά, ή κάποιος τρία. Δεν είναι για όλους ίδιος ο πραγματικός χρόνος όταν διαβάζουν, όμως είναι, αντικειμενικά, ο πραγματικός χρόνος. Όταν κοιτάξεις ένα ρολόι τον βλέπεις αμέσως.

Ο αφηγηματικός χρόνος είναι ο χρόνος που περνά μέσα στην ιστορία που διαβάζεις, και, σε σύγκριση με τον πραγματικό χρόνο, δεν είναι ρεαλιστικός. Ας πάρουμε για παράδειγμα το ακόλουθο αφηγηματικό κομμάτι...

[Συνέχισε να διαβάζεις]

Παιδικά βιβλία από πριν από 100 χρόνια / 107 καλύτερες ταινίες / Science Fiction Odyssey, το περιοδικό που ποτέ δεν υπήρξε / The Cats (η καταστροφή του κόσμου... με γάτες!) / Φιλοσοφία – Θεωρία – Πρακτική / Raquel Welch / Ο R.E. Howard στη Βιβλιοθήκη της Αμερικής / Οι δέκα πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο / Παλιά εξώφυλλα για το Dying Earth / Sax Rohmer / Καινούργια ταινία με τη Red Sonja / Τηλεοπτική σειρά Chronicles of Amber / Ο πόλεμος των Deros-Teros / Parapsychology, εικονογραφημένο από τον Moebius / ComicOnlineFree

Pause στη λογοτεχνία δεν υπάρχει

Αρκετοί που διαβάζουν λογοτεχνικά βιβλία πιθανώς να έχουν συναντήσει το εξής (ή κάτι παρόμοιο μ’αυτό): Δύο χαρακτήρες μιλάνε, ο συγγραφέας μάς γράφει τον διάλογο κανονικά, αλλά σε κάποιο σημείο – ή σε περισσότερα σημεία από ένα – σταματά και, αντί για διάλογο, γράφει τις σκέψεις ενός χαρακτήρα... για μία ολόκληρη μεγάλη παράγραφο... και δεύτερη... και τρίτη... και μπορεί να φτάσει ακόμα και σελίδα ολόκληρη – ή παραπάνω – αλλά μετά ο διάλογος συνεχίζεται σαν να μην είχε διακοπεί καθόλου, σαν όλες αυτές οι σκέψεις να είχαν περάσει από το κεφάλι του χαρακτήρα σε χρόνο μηδέν.

Πώς σας φαίνεται αυτό;

Εγώ το θεωρώ από τα πιο τραγικά λάθη μέσα σε μια αφήγηση. Είναι από εκείνα τα λάθη που δεν είναι ούτε συντακτικά, ούτε γραμματικά, ούτε εννοιολογικά, αλλά καθαρά λάθη αισθητικής ή, ίσως, και λογικής. Γιατί, είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να κάνει τόσο γρήγορα τόσες πολλές σκέψεις και μετά ο διάλογος να συνεχίζεται σαν να μην έχουν περάσει ούτε μερικά δευτερόλεπτα; Τελείως αναληθοφανές. Μοιάζει ψέμα. Μοιάζει σαν να διαβάζεις, όχι σαν να βιώνεις, μια ιστορία. Αλλά, ειδικά αν η ιστορία είναι γραμμένη σε τρίτο πρόσωπο, πρέπει να τη διαβάζουμε σαν να τη βιώνουμε, όχι σαν να τη διαβάζουμε, εκτός αν υπάρχει έκδηλα αφηγητής – δηλαδή, κάποιος τρίτος που με τη δική του, ξεχωριστή φωνή μάς λέει τι γίνεται και, πιθανώς, κάνει και δικά του σχόλια και παρατηρήσεις. Αν όμως δεν ισχύει αυτό, τότε η ιστορία είναι απλά σαν ένα ζωντανό όνειρο.

[Συνέχισε να διαβάζεις]